Η Χιακή Αδελφότητα Αλεξανδρούπολης

Η μικρή παροικία των Χίων μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ίδρυσε την Χιακή Αδελφότητα Αλεξανδρούπολης.

της Ουρανίας Πανταζίδου

Οι κάτοικοι της Αλεξανδρούπολης, είναι γνωστό ότι ήταν πανσπερμία πολιτισμών από ιδρύσεώς της, όταν ακόμη έφερε το όνομα Δεδέαγατς.

Η πόλη με την οθωμανική ονομασία συνοικίστηκε από Αινίτες, Μακρινούς, Μαρωνίτες, Ηπειρώτες, Μακεδόνες, Νησιώτες από το Β. Αιγαίο, τις Κυκλάδες έως την Κρήτη και το Ιόνιο, Έλληνες από την ελεύθερη τότε Ελλάδα, Αρμένιους, Βούλγαρους, Ευρωπαίους (με τα 8 Προξενεία τους) κ.α.

Όταν παλαιότερα είχα δει σε εφημερίδα της δεκαετίας του 1950 μια διαφήμιση με το ναυτικό πρακτορείο των Δημητρίου Χαλκιά και Αριστείδη Ιω. Κορφιάτη στην Αλεξανδρούπολη, σκέφθηκα να αναζητήσω περισσότερες πληροφορίες, καθώς τα επώνυμα αυτά μου ήταν πολύ οικεία στο νησί της Σύρου όπου διέμενα για αρκετά χρόνια.

Αρχικά είχα κάνει τη σκέψη ότι θα μπορούσαν να είχαν έρθει από το νησί των Κυκλάδων. Βέβαια είχα στο μυαλό μου ότι, μετά τη Σφαγή της Χίου το Μάρτιο του 1822 στη Σύρο είχαν καταφύγει πολλοί πρόσφυγες από το μαρτυρικό νησί. Πολλοί Χίοι τότε είχαν διασκορπιστεί και σε άλλα μέρη, ζητώντας ασφαλές καταφύγιο.

Στη Σύρο την περίοδο εκείνη είχαν καταφύγει και πολλοί πρόσφυγες από τη Σμύρνη, το Αϊβαλί, τα Ψαρά, την Κάσο, την Κρήτη κ.α. Εκεί πριν 200 χρόνια οι πρόσφυγες δημιούργησαν το θαύμα που ονομάστηκε Ερμούπολη προς τιμή του θεού Ερμή.

Εκεί είχαν καταφύγει μετά την Επανάσταση και πολλές οικογένειες από την Αίνο. Στη Σύρο έζησε για κάποιο διάστημα και η Θρακιώτισσα ηρωίδα της Ελληνικής Επανάστασης Δόμνα Βισβίζη.(www.alexpolisonline.com/2016/11/19.html)

Ο Δημήτριος Χαλκιάς, όπως αποδείχθηκε κατά την έρευνά μου ανήκε στη Χιώτικη Παροικία της Αλεξανδρούπολης. Δε γνωρίζω από που και πότε εγκαταστάθηκε στην πόλη.

Η μικρή παροικία των Χίων μετά τον πόλεμο ίδρυσε τη Χιακή Αδελφότητα Αλεξανδρούπολης.

Αναζητώντας περισσότερες πληροφορίες για τα μέλη ή το καταστατικό της εντόπισα στην εφημερίδα "ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ" (25/7/1949) την παρακάτω φωτογραφία, που αφορούσε τον εορτασμό της Χιοπολίτιδος Αγίας Μαρκέλλας, η μνήμη της οποίας τιμάται στις 22 Ιουλίου.

Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, από τον εορτασμό του 1949

Ανατρέχοντας και στην εφημερίδα της Χίου "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" (10/8/1949) βρήκα περισσότερες πληροφορίες για τον εορτασμό της Αγίας Μαρκέλλας. Σύμφωνα με την εφημερίδα η λειτουργία της Αγίας Μαρκέλλας τελέστηκε στον Ιερό Ναό των Αγίων Αναργύρων Αλεξανδρούπολης από τους ιερείς Αντώνιο Ανθογαλίδη και Παπαντωνίου.

Παραβρέθηκε δε πλήθος κόσμου και όλη η Χιακή Αδελφότης. Μεταξύ αυτών αναφέρει τους: Επίατρο Μιχ. Γκιάλα - Διευθυντή του Στρατιωτικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης, Υπολοχαγό Ι. Βαφειάδη, ναυτικό πράκτορα Δημ. Χαλκιά, έμπορο Χριστόφορο Σ. Χαλκιά, έμποροι Γεώργιο Αμπατζή και Ιωάννη Γλύκα, Δημ. Καναβούτση (Δ/ντή Ταχυδρομείου), Νομαρχιακό υπάλληλο Μόδεστο Κορδή, Λάζ. Παπαδόπουλο, Μιχ. Φυτίλη (κατάστημα νεωτερισμών ΛΟΥΞ), Ζαχ. Μπουμπόπουλο όλοι με τις οικογένειές τους, έμπορο Μάρκο Δισακιά, υφασματέμπορο Ιωάννη Μπιλμέζογλου, Ιάκωβο Χαλεπάκη, Πόπη Μινάρδου με το γιο της και τη δεσποινίδα Παυλίδου, οικογένειες Φρανσουά Σιστρίνη, Κεραμάρη και Καλαφάτη, Αθ. Αθανασιάδη - Διευθυντή της εφημερίδας ο ΤΥΠΟΣ της Θράκης με την οικογένειά του κ.α.

Μετά τη θεία λειτουργία όλοι οι Χίοι φωτογραφήθηκαν. Στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στο καφενείο του Π. Νικολάου στο σιδηροδρομικό σταθμό, όπου προσφέρθηκε κέρασμα.

Μια μέρα μετά τη γιορτή της Αγίας Μαρκέλλας, η Χίος στις 23 Ιουλίου 1949 σημαδεύτηκε από τον καταστροφικό σεισμό μεγέθους 6,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, με νεκρούς και τραυματίες. Πολλά από τα σπίτια τότε είχαν κηρυχθεί ακατοίκητα ή υπέστησαν μεγάλες καταστροφές.

Τον Ιούλιο του 1950 πάλι στην εφημερίδα "ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ" βρήκα τη φωτογραφία με τον τίτλο ΟΙ ΧΙΟΙ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ. Όπως γράφει η λεζάντα τη θεία λειτουργία στον Ι.Ν. των Αγίων Αναργύρων τέλεσε ο αρχιερατικός Επίτροπος Γεώργιος Παπαθεοδώρου. Επίσης, όπως φαίνεται στη λεζάντα αναγράφονται κάποια από τα μέλη της Χιακής Αδελφότητας.

Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, από τον εορτασμό του 1950

Να σημειώσω ότι ο Επίατρος Αθανάσιος Γκιάλας που βλέπουμε στην παραπάνω φωτογραφία ήταν καρδιολόγος στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης το 1949. Εκτιμώ ότι ήταν ο αδελφός του Μιχ. Γκιάλα, που ήταν εκείνη την περίοδο Διευθυντής στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Επρόκειτο για πολύ γνωστή πολυμελή Χιώτικη οικογένεια.

Για το Στρατιωτικό Νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης, που λειτούργησε το Δεκέμβριο του 1945 είχα αναφερθεί πολύ σύντομα σε πρόσφατο άρθρο μου: www.alexpolisonline.com/2025/11/blog-post_68.html

Τον Ιούλιο του 1951 τη γιορτή της Αγίας Μαρκέλλας καλύπτει με ρεπορτάζ της η εφημερίδα Ο ΤΥΠΟΣ της Θράκης. Τη λειτουργία αυτή τη φορά τέλεσε ο Μακαριστός Μητροπολίτης Ιωακείμ Καβύρης.

Στο Ναό των Αγίων Αναργύρων είχε παραβρεθεί ολόκληρη η Χιακή Αδελφότητα, οι Διευθυντές των Τραπεζών Εθνικής και Αθηνών Β. Γιουβαλάκης και Α. Καστάνης μετά των συζύγων τους, της Ιονικής Κώστογλου, ο Δημ. Χαλκάς με τη σύζυγό του, ο Χριστοφόρος Σ. Χαλκιάς με τη σύζυγό του και τη Δεσποινίδα Ελένη Μαϊστράλη, ο έμπορος Γεώργιος Αμπατζής με τη σύζυγό του, ο Δημ. Καναβούτσης με τη σύζυγο και την κόρη τους, ο Μόδεστος Κορδής, ο Μάρκος Δισακιάς, ο υφασματέμπορος Ιωαν. Μπελμέρογλου με τη σύζυγό του, ο Λάζαρος Παπαδόπουλος, ο Ιωάννης Γλύκας, ο Ιάκωβος Χαλεπάκης, ο Μιχάλης Χρ. Φυτίλης (έμπορος νεωτερισμών ΛΟΥΞ), ο Ιωάννης Χρ. Φυτίλης (έμπορος ψιλικών και νεωτερισμών) με τη σύζυγό του Σουλτάνα Καραβαριώτου από το Σουφλί, ο Ζαχαρίας Μπουμπόπουλος, όλοι μετά των συζύγων τους, η Πόπη Μινάρδου με την αδελφή της, η Ευτ. Φρανς Σιστρίνη, ο Κεραμάρης με τη σύζυγό του, η Καλαφάτη, η Καρυωτάκη (του δικηγόρου), η Μιχαήλογλου του Διευθυντού της Γαλλοελληνικής Εταιρείας Σιδηροδρόμων, η σύζυγος του δικηγόρου Χρυσοστόμου, η Χρυσούλα και Ευτυχία Χατζοπούλου, ο Διευθυντής της εφημερίδας Ο ΤΥΠΟΣ της Θράκης Αθ. Αθανασιάδης με τη σύζυγό του, ο Δημ. Ματσούκας και πολλοί άλλοι. Μετά τη θεία λειτουργία όλοι οι παρευρισκόμενοι Χιώτες φωτογραφήθηκαν. (Δυστυχώς δεν μπόρεσα να βρω την εν λόγω φωτογραφία).

Επίσης κάποιες λίγες πληροφορίες για τον εορτασμό της Αγίας Μαρκέλλας από τη Χιακή Αδελφότητα - πάντα στον Ιερό Ναό των Αγίων Αναργύρων βρήκα στην εφημερίδα "Συναγερμός" το 1953.

Από την επίσκεψή μου στα ΓΑΚ Έβρου και στο Ειρηνοδικείο, όπου φυλάσσονται καταστατικά Συλλόγων και Σωματείων από το 1945 και μετά δεν μπόρεσα να βρω κάποια πληροφορία για τη Χιακή Αδελφότητα της Αλεξανδρούπολης.

Η αναζήτησή μου για αντίστοιχες γιορτές νωρίτερα του 1949 δεν απέφερε κάποια αποτελέσματα. Και πως θα μπορούσε εξάλλου. Οι κάτοικοι της πόλης, λόγω του Πολέμου και της Κατοχής είχαν διασκορπιστεί. Μετά τη λήξη του πολέμου είχε ξεκινήσει η επιστροφή των προσφύγων και το δύσκολο έργο της ανασυγκρότησης της χώρας.

Σε πρόσφατο άρθρο μου είχα αναφέρει – μέσα από την εμπιστευτική επιστολή του Αμερικανού Ναυτικού Ακολούθου στην Ελλάδα Thomas D. Spencer, ότι από το Μάιο του 1945 και μετά, με σποραδικές αποστολές κάποια καΐκια πήγαιναν στα νησιά, όπου είχαν καταφύγει πολλοί κάτοικοι της Αλεξανδρούπολης μετά τη Βουλγαρική Κατοχή (1941) για να τους μεταφέρουν πίσω. Δύσκολο το έργο γιατί οι θαλάσσιοι δίαυλοι ήταν ναρκοθετημένοι.

Μετά την απελευθέρωση είχε ξεκινήσει μια μεγάλη προσπάθεια για τον καθαρισμό των θαλάσσιων διαύλων από τις νάρκες, που είχαν ποντίσει την περίοδο της Κατοχής Γερμανοί και Βούλγαροι κατακτητές. (www.alexpolisonline.com/2025/11/blog-post_68.html)

Προπολεμικά πάλι δεν μπόρεσα να εντοπίσω να γίνεται λόγος για την ύπαρξη Χιακής Αδελφότητος Αλεξανδρουπόλεως. Πιθανόν οι Χιώτες της Αλεξανδρούπολης να οργανώθηκαν σε Αδελφότητα την περίοδο 1948-1949. Την περίοδο εκείνη ιδρύθηκαν ή επανιδρύθηκαν σε όλη την Ελλάδα πολλές Αδελφότητες, Εστίες, Λέσχες ή Σύλλογοι.

Να σημειώσω ότι η Χιακή Αδελφότητα Θεσσαλονίκης που υπήρχε και προπολεμικά, μετά από αφάνεια αρκετών χρόνων λόγω του πολέμου, προχώρησε στην ανασύστασή της τον Ιανουάριο του 1948. Οι έως τότε γνωστές Χιακές Αδελφότητες εντός του Ελλαδικού χώρου, εκτός της Θεσσαλονίκης ήταν της Αττικο-Βοιωτίας (1885) και της Σύρου (1905). Στο εξωτερικό οι πιο γνωστές ήταν του Καΐρου και της Αμερικής.

Λίγα λόγια για τον Δημήτριο Χαλκιά

Μετά την αναφορά στο ναυτικό πρακτορείο των Κορφιάτη & Χαλκιά, η επόμενη φορά που συνάντησα το όνομα του Δ. Χαλκιά ήταν στην εφημερίδα Ο ΤΥΠΟΣ της Θράκης (Οκτώβριος 1947).

Όπως γράφει η εφημερίδα ο Δ. Χαλκιάς απολυθείς από το στρατό επέστρεψε στην Αλεξανδρούπολη για ν΄ ασχοληθεί και πάλι με τις προηγούμενες εργασίες του, δηλαδή ναυλώσεις, πρακτορεύσεις, ασφάλειες, στο γραφείο του επί της οδού Τσώρτσιλ 95 (παραλιακή).

Οδός Τσώρτσιλ

Επίσης στην ίδια εφημερίδα βρήκα ότι ο Δ. Χαλκιάς μαζί με τον Αρ. Κορφιάτη, το Δεκέμβριο του 1947 είχαν προσφέρει 100.000 δρχ. υπέρ του Στρατού, στη μνήμη του ναυτικού πράκτορα της Αλεξανδρούπολης, με καταγωγή από την Κεφαλλονιά Παναγή Γερ. Φωκά.

Ο Παναγής Φωκάς είχε εγκατασταθεί στην Αλεξανδρούπολη γύρω στα 1920. Ο εμπορικός οδηγός για τη Θεσσαλονίκη - Καβάλα - Αλεξανδρούπολη κ.λ.π. τον αναγράφει το 1925-1926 ως ναυτικό πράκτορα της ακτοπλοΐας Γιανουλάτου και έμπορο αλεύρων και σιτηρών. Επίσης διετέλεσε και Πρόεδρος στο Λιμενικό Ταμείο Αλεξανδρούπολης έως τις παραμονές του πολέμου. Πέθανε στις 5/12/1947 και τάφηκε στις 6/12/1947 στην Αλεξανδρούπολη, όπου έζησε κοντά 28 χρόνια.

Από τα έργα στην παραλιακή οδό το 1947 - κουβαλώντας τις πέτρες με τα κάρα
Φωτογραφεία Γ. Παναγιώτου (ΓΑΚ Έβρου)

Η ειρωνεία ήταν ότι το Λιμενικό Ταμείο με ανακοίνωσή του στις 4/12/1947 είχε προγραμματίσει να δώσει προς χρήση τις λουτρικές εγκαταστάσεις της πόλης, τα εγκαίνια των οποίων, μαζί με τα υπόλοιπα έργα του λιμανιού, όπως καθάρισμα και εκβάθυνση στο παλιό λιμανάκι, το στηθαίο στον κυματοθραύστη του νέου λιμανιού, ο κρηπιδότειχος από τον "Φλοίσβο" έως τον Δημοτικό Κήπο μήκους 100 μ., τα Λουτρά είχαν πραγματοποιηθεί στις 30/11/1947. Ένα έργο που φέρει και την υπογραφή του Π. Φωκά ως μέλος του Λιμενικού Ταμείου.

Η ανακοίνωση για τη χρήση των
λουτρικών εγκαταστάσεων, 4/12/1947

Στο ίδιο ρεπορτάζ η εφημερίδα για τα εγκαίνια των λιμενικών έργων, μεταξύ άλλων σχολιάζει και τους δρόμους της πόλης: Οι δρόμοι της Αλεξανδρουπόλεως, που δικαίως εφημίζετο άλλοτε για την καθαριότητά της και τη ρυμοτομία της, τώρα μοιάζουν οι περισσότεροι καρόδρομοι μικροχωριού. Αιτία η Κατοχή, η αμέλεια, η φτώχεια του Δήμου και η ανταρσία με τα θύματά της.

Περισσότερα για τις λουτρικές εγκαταστάσεις ΦΛΟΙΣΒΟΣ στο άρθρο του κ. Γεωργίου Π. Αλεπάκου που φιλοξενήθηκε στο www.alexpolisonline.com/2024/10/i-istoria-tou-floisvou-alexandroupolis.html

Υ.Γ.

- Αναζητώντας πληροφορίες εάν και προπολεμικά υπήρχε το ναυτικό πρακτορείο των Κορφιάτη & Χαλκιά βρήκα στην εφημερίδα "ΠΡΟΟΔΟΣ" της Αλεξανδρούπολης το 1935 το πρακτορείο των Χατζόπουλου & Κορφιάτη. Το επώνυμο του Κορφιάτη παραπέμπει σε Κεφαλλονιά, όμως το συνάντησα και στη Σάμο, τη Σύρο και τη Χίο.

- Στην Αλεξανδρούπολη ήταν εγκατεστημένος και ο έμπορος Χριστόφορος Χαλκιάς του Σωτήρη και της Άννας το γένος Μαδιανού που ήταν παντρεμένος με την Χιώτισσα Αντιγόνη Μαϊστράλη του Γεωργίου και της Βασιλικής.

- Με καταγωγή από το μικρό χωριό Βαβύλοι της Χίου ήταν και ο Μακαριστός Μητροπολίτης Ιωακείμ Καβύρης, γεννηθείς στη Σηλυβρία της Ανατολικής Θράκης.

- Τα εγκαίνια του Ι.Ν. των Αγίων Αναργύρων, που ανεγέρθηκε κοντά στο παλιό νοσοκομείο, τελέστηκαν από τον Ιωακείμ Καβύρη στις 25/6/1939.

Από τον εορτασμό των Αγίων Αναργύρων

Θυρανοίξια του Ιερού Ναού Αγίων Αναργύρων το 1939

- Επίσης με καταγωγή από τη Χίο ήταν και ο Παιδαγωγός Θεόδωρος Κάστανος, που υπήρξε ο εμπνευστής, ιδρυτής και πρώτος Διευθυντής του Διδασκαλείου της Αλεξανδρούπολης.

- Ο Αθ. Αθανασιάδης μέλος της Χιακής Αδελφότητας Αλεξανδρούπολης, είχε εκδώσει μαζί με τον Αντώνη Γ. Πάντζιο την εφημερίδα Ο ΤΥΠΟΣ της Θράκης το Νοέμβριο του 1946.

- Ο Αντώνης Γ. Πάντζιος ήταν από τα ιδρυτικά μέλη της Ηπειρώτικης Αδελφότητας Αλεξανδρούπολης. Στις 11/1/1948 είχε πραγματοποιηθεί συνάντηση στον κινηματογράφο ΗΛΥΣΙΑ με σκοπό την ίδρυση Αδελφότητος Ηπειρωτών. Την προσωρινή επιτροπή της Αδελφότητος αποτελούσαν οι: Σπύρος Μαντζούκης (κατάστημα με ηλεκτρικά ήδη), Ναπολέων Πατσούκας, Δημήτρης Παυλίδης, Αντώνης Γ. Πάντζιος.

Αξιοπρόσεκτο είναι ότι, ενώ οι πρωτοβουλίες για την ίδρυση της Ηπειρώτικης Αδελφότητας ξεκίνησαν στις 11/1/1948, το πρώτο καταστατικό περί ιδρύσεως, που φυλάσσεται στο Ειρηνοδικείο έχει υπογραφή μόλις το 1960. Στη συνέχεια επί χούντας το Σωματείο διαλύθηκε.

Για την εγκατάσταση των Ηπειρωτών στην Αλεξανδρούπολη έχω αναφερθεί σε παλαιότερο άρθρο μου: www.alexpolisonline.com/2021/02/blog-post_48.html

- Προπολεμικά ο Αθ. Αθανασιάδης υπήρξε διευθυντής στην εφημερίδα "Θρακικά Νέα" των Κ.Ε. Καρυωτάκη και Σταύρου Φανφάνη. Το 1940 σταμάτησε η έκδοση της εφημερίδας και επανεκδόθηκε μεταπολεμικά τον Οκτώβριο του 1949 χωρίς την παρουσία του Αθ. Αθανασιάδη.

Αξίζει να προσθέσω ότι τα πρώτα χρόνια, αμέσως μετά τον πόλεμο παρατηρήθηκε άνθηση στην έκδοση και κυκλοφορία εφημερίδων στην Αλεξανδρούπολη. Ήδη τον Απρίλιο 1945 είχε κυκλοφορήσει η εφημερίδα "Ελεύθερη Θράκη" του Γ. Κονδύλη, το 1946 ο "ΤΥΠΟΣ" της Θράκης των Αθανασιάδη & Πάντζιου, το 1949 ο "Αθλητικός Τύπος της Θράκης" του Χρήστου Γ. Ηλιάδη, με γραφεία και τυπογραφεία επί της Βασ. Γεωργίου, το 1950 επανεκδίδεται η εφημερίδα "Δυτική Θράκη" του Αν. Γ. Πάντζιου. Επίσης την ίδια χρονιά θα εκδοθεί και το περιοδικό του Νικολάου Τοπαλίδη "Μελισσοκομική Ελλάς" και θ΄ ακολουθήσει το 1951 ο "ΚΗΡΥΞ" της Θράκης του Κ. Φανφάνη επί της Παλαιολόγου, το 1953 η "Πανθρακική" του Ν. Ψαθά και ο "Συναγερμός", που εκδίδονταν από επιτροπή με διευθυντή τον Ν. Αποστολόπουλο με γραφεία επί της οδού Ανδρέα Μιαούλη. Όλα τυπώνονταν στα τυπογραφεία της Αλεξανδρούπολης.

- Κλείνοντας, εύχομαι να ευοδωθούν οι προσπάθειες της ακτοπλοϊκής διασύνδεσης της Αλεξανδρούπολης με τη Χίο (και τη Μυτιλήνη). Κάποτε πλοία συνέδεαν το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης με πολλά λιμάνια της χώρας, Καβάλα, Θεσσαλονίκη, Βόλο, Πειραιά, Γύθειο, Λήμνο, Λέσβο, Χίο, Σύρο έως την Κρήτη.

- Επίσης σκέφτομαι ότι θα ήταν όμορφο στις εκδηλώσεις της Ναυτικής Εβδομάδας 2026, που διοργανώνει ο Δήμος Αλεξανδρούπολης να υπάρξει αφιέρωμα και στη Χίο.

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]