Γιορτή της Μητέρας: Η μητρότητα στην τέχνη - Η σχέση της προσωπογραφίας του Γιάννη Μόραλη με την Αλεξανδρούπολη

Ο πίνακας του Γιάννη Μόραλη μου κέντρισε το ενδιαφέρον καθώς είχα πολύ βάσιμες υποψίες ότι η Δανάη Βελλίνη είχε γεννηθεί στην Αλεξανδρούπολη...

της Ουρανίας Πανταζίδου

Με αφορμή τη Γιορτή της Μητέρας θέλησα να κάνω ένα ειδικό αφιέρωμα στον πίνακα του καλλιτέχνη Γιάννη Μόραλη, όπου απεικονίζονται η Δανάη Βελλίνη με την κόρη της Μαρία-Ευρυδίκη.

Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε το 1944. Ο Γιάννης Μόραλης για να εξασφαλίσει κάποιο σταθερό εισόδημα ασχολήθηκε την περίοδο της Κατοχής εντατικά με την προσωπογραφία, φιλοτεχνώντας πορτρέτα κατά παραγγελία. (Εργαστήριο Ι. Μόραλης https://www.jmoralis.gr/viografika)

Όπως γράφει ο ιστορικός τέχνης, καθηγητής ΕΚΠΑ Μάνος Στεφανίδης στην κριτική του για τον πίνακα, φιλοτεχνήθηκε στο δίσημο, εμφυλιακό 1944. Ψυχρό, μανιεριστικό, τέλειο όσο και σκοτεινό έργο μιμείται το ύφος ενός Bronzino και αναδίδει έναν σχεδόν νοσηρό, καθόλου αθώο ερωτισμό από πλευράς του γυμνού παιδιού. Ποιός παρήγγειλε τον πίνακα; Ασφαλώς κάποιος πλούσιος της εποχής πολύ περήφανος για την οικογένεια του. Ποιοί αποδέχθηκαν το περιεχόμενο του; Ίσως η γυμνή μικρούλα με το συμβολικό - τυχερό ρόδι στο χέρι ζει ακόμα. Πρέπει να πλησιάζει τα ογδόντα. Παραμένει πάντα ωραία; (Facebook Μάνος Στεφανίδης «Το διπλό πορτραίτο της μικρής Μαρίας και της Δανάης Βελλίνη»).

Πίνακας του Γιάννη Μόραλη
Προσωπογραφία Δανάης & Μαρίας Βελλίνη
1944, λάδι σε μουσαμά, 110Χ70 εκ.
Πηγή: Έκδοση της Βουλής των Ελλήνων

Ο εν λόγω πίνακας έχει συμπεριληφθεί σε διάφορες εκθέσεις - αφιερώματα στο Γιάννη Μόραλη (Μουσείο Μπενάκη), επίσης σε αφιερώματα για τη μητρότητα και την Ελληνίδα μάνα (τηλεοπτικό κανάλι της ΕΡΤ) ή στο ειδικό αφιέρωμα της Βουλής των Ελλήνων κ.α.

Στο αφιέρωμα της Βουλής, μεταξύ άλλων αναγράφεται: «Η μητέρα λατρεύτηκε ως σύμβολο γονιμότητας ήδη από τις πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες και υπήρξε αγαπημένο θέμα όλων των μορφών της τέχνης όπως ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Στο ειδικό τεύχος αναγράφονται γνωστοί καλλιτέχνες και απεικονίζονται μερικά από τα πιο σημαντικά έργα τους με θέμα τη μητέρα».

Η μητέρα υμνήθηκε επίσης από τους ποιητές και ήταν πηγή έμπνευσης για τους συγγραφείς αλλά και τραγούδι στα χείλη του ανώνυμου τραγουδοποιού.

Ο πίνακας σε αναδρομική έκθεση για τον Γιάννη Μόραλη στο Μουσείο Μπενάκη το 2018

Ο πίνακας του Γιάννη Μόραλη μου κέντρισε από την αρχή το ενδιαφέρον. Και όχι τυχαία, καθώς είχα πολύ βάσιμες υποψίες ότι η Δανάη Βελλίνη είχε γεννηθεί στην Αλεξανδρούπολη, τότε που ακόμη η πόλη έφερε το όνομα Δεδέαγατς, στις 27/8/1909.

Μάλιστα το ενδιαφέρον μου προέκυψε κατά την πολύμηνη έρευνά μου (Οκτώβριος 2024 έως και σήμερα) για τη ζωή του αδελφού της Ιωάννη, επίσης γεννημένου στο Δεδέαγατς στις 25/7/1904, ο οποίος έχει αφήσει το δικό του αποτύπωμα στη νεώτερη ιστορία της πατρίδας μας - και όχι μόνο.

Η Δανάη ήταν μόλις τεσσάρων ετών και ο αδελφός της Ιωάννης εννέα όταν η οικογένεια Πελτέκη αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) - μάλλον κατά το Νοέμβριο του 1913, κατά την πρώτη Βουλγαρική κατοχή της Θράκης.

Η οικογένεια θα εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη, ζώντας τον πρώτο καιρό σε ξενοδοχεία, όπως φαίνεται και από τις δύο επιστολές που είχε στείλει ο πατέρας τους στον Επιτελάρχη του Ελληνικού Στρατού Βίκτορα Δούσμανη στις 17/12/1913 και στον Ελευθέριο Βενιζέλο στις 31/3/1914. Είχαν άλλη μια αδελφή την Ηρώ. Άγνωστο, προς το παρόν αν και εκείνη γεννήθηκε στο Δεδέαγατς ή στη Θεσσαλονίκη.

Η Δανάη Πελτέκη, κόρη καλής οικογένειας κατά τα πρότυπα της εποχής, με τα γαλλικά και το πιάνο της θα παντρευτεί τον Αντεισαγγελέα Θεσσαλονίκης Δημήτριο Βελλίνη.

Το Νοέμβριο του 1931 θ΄ ακολουθήσει τον σύζυγό της, που εντωμεταξύ προήχθη σε Εισαγγελέα Πρωτοδικών στα Τρίκαλα.

Ο επόμενος σταθμός του ζεύγους υπήρξε το Ηράκλειο της Κρήτης (1935-1940).

Εκεί η Δανάη θα πρωτοστατήσει στην ίδρυση του Ελληνογαλλικού Συνδέσμου Ηρακλείου Κρήτης τον Ιούνιο του 1939, όπου και θα εκλεγεί αντιπρόεδρος. Ήταν η μόνη γυναίκα στο Δ.Σ.

Έως και το πρώτο 15νθήμερο του Ιανουαρίου του 1940 η Δανάη, όπως προκύπτει από τον τοπικό τύπο συμμετείχε με τον σύζυγό της στις κοινωνικές εκδηλώσεις του Ηρακλείου.

Στις αρχές του Φεβρουαρίου του 1940 ο Δ. Βελλίνης θα προαχθεί σε Αντεισαγγελέα Εφετών και θα διοριστεί στην Κομοτηνή... Κάπου εκεί χάνω τα ίχνη τους λόγω και της κήρυξης του πολέμου του 1940...

Δυστυχώς ο τύπος της εποχής δε με διευκόλυνε να μάθω τη διάρκεια παραμονής της οικογένειας στην πόλη της Θράκης. Εικάζω όμως ότι θα ήταν βραχύβια εξαιτίας της γερμανοβουλγαρικής κατοχής τον Απρίλιο του 1941.

Δε γνωρίζω πότε ακριβώς εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα. Γεγονός είναι ότι το 1944 ο Γιάννης Μόραλης θα φιλοτεχνήσει το πορτραίτο της Δανάης Βελλίνη και της κόρης της Μαρίας.

Μετά τον εμφύλιο θα βρω τη Δανάη να συμμετέχει στην καλλιτεχνική ζωή της καλής λεγόμενης κοινωνίας των Αθηνών... π.χ. το όνομά της αναγράφεται στο περιοδικό με τις συναυλίες των συνδρομητών του Καλλιτεχνικού Γραφείου Αθηνών. Το εν λόγω γραφείο διοργάνωνε συναυλίες με καλλιτέχνες από τη διεθνή μουσική σκηνή. (https://digital.mmb.org.gr/digma/bitstream/123456789/12325/1/documentsingle.pdf)

Η κόρη της Δανάης, Μαρία-Ευρυδίκη, σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες γεννήθηκε στις 6/1/1940. Η ημερομηνία γεννήσεως της Μαρίας προκύπτει μέσα από τα αρχεία του συζύγου της Dale Dean Koelling, από τη νεκρολογία της κλπ.

Η Μαρία θα τελειώσει το σχολείο στην Αθήνα και θα φοιτήσει στο B.Sc. American University of Beirut το 1962. Το 1965 θα σπουδάσει φυσικός με υποτροφία στο Πανεπιστήμιο Tufts της Αμερικής.

Εκεί θα ερωτευθεί τον μέλλοντα σύζυγό της Dale Dean Koelling, επίσης φυσικός, με τον οποίο θα παντρευτούν στις 27/4/1968. Μαζί θα αποκτήσουν δυο κόρες την Melinda-Evridiki και την Alexia Lynn Koelling.

H Δανάη είχε ακολουθήσει την κόρη της Μαρία στην Αμερική. Μάλιστα το 1968 την βρίσκω στο Jackson College, παράρτημα του Πανεπιστημίου Tufts. Θα πεθάνει στην Αμερική στις 6/4/1993.

Η Μαρία-Ευρυδίκη θα πεθάνει στις 2/12/ 2021 στο Kalamazoo του Μίσιγκαν, όπου συνεχίζει να ζει η οικογένειά της.

Ο κ. Μ. Στεφανίδης στην κριτική του για τον πίνακα, όπως είδαμε παραπάνω αναρωτιέται εάν η μικρούλα με το συμβολικό τυχερό ρόδι στο χέρι παραμένει πάντα ωραία. Πιστέψτε με, υπήρξε μια γλυκύτατη κυρία. Και όπως γράφει η Έλεν Μέγα στη σελίδα με τη νεκρολογία της, μιλούσαν πάντα ελληνικά όταν συναντιόντουσαν.

Ο Δ. Βελλίνης μετά τον πόλεμο είχε αναλάβει μαζί με τους δικηγόρους Κ. Παυλόπουλο και Ι. Ράντο την υπεράσπιση του απόστρατου Ναυάρχου Αγησίλαου Γέροντα στη δίκη της δωσίλογης Κυβέρνησης Ράλλη το Φεβρουάριο του 1945.

Όσο για τα δυο αδέλφια τη Δανάης.

Ο μεγάλος αδελφός της Δανάης, ο Ιωάννης Πελτέκης, έγινε γνωστός την περίοδο της κατοχής ως πράκτορας των Βρετανών και αρχηγός των αντιστασιακών οργανώσεων ΑΠΟΛΛΩΝ και ΥΒΟΝΝΗ

Η αδερφή της Δανάης, η Ηρώ θα παντρευτεί τον Τιμολέοντα Τιμ. Τριανταφυλλίδη, γόνο της πολύ σπουδαίας ποντιακής οικογένειας από την Τραπεζούντα και το Βατούμ. Πτυχιούχος μηχανικός του Πανεπιστημίου της Λιέγης το 1926 ο Τιμολέων θα εργαστεί στη Θεσσαλονίκη, όπου θα παντρευτεί την Ηρώ Πελτέκη.

Ο συνονόματος πατέρας του Τιμολέοντας ήταν γιατρός του τσάρου, με πλούσιο κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο αλλά και του Σουλτάνου.

Ήταν ανιψιός της Θάλειας Τριανταφυλλίδου - Σαουλίδου, που πρωτοστάτησε μαζί με το ζεύγος Θεοφύλακτου στην επανίδρυση της Μέριμνας Ποντίων Κυριών στη Θεσσαλονίκη το 1923, ενώ θείος του ήταν ο Σοφοκλής Π. Τριανταφυλλίδης, δικηγόρος, δημοσιογράφος, πολιτικός και ένας από τους ηγέτες του αγροτικού κινήματος στη Θεσσαλία. (https://efxinospontos.gr/eidiseis/4629-kostas-fotiadis-i-zoi-kai-i-drasi-tou-sofokli-triantafyllidi)

Τα ονόματα της Δανάης Βελλίνη και της Μαρίας Βελλίνη Koelling αναγράφονται στις λίστες με τους δωρητές του Μουσείου Μπενάκη, καθώς έχουν προσφέρει πολύτιμα αντικείμενα σ΄ αυτό, όπως βυζαντινές εικόνες κ.α.

Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) 1913 - Η πατρική οικογένεια λίγους μήνες πριν απελαθεί...

Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 4/7/1913

Στο Δεδέαγατς, μια πόλη με Οθωμανικό όνομα αλλά με πολύ ισχυρό το ελληνικό στοιχείο κόσμος πολύς είχε συγκεντρωθεί στο Μητροπολιτικό Ναό το Μάρτιο του 1913. Ο Μητροπολίτης Ιωακείμ θα τελούσε στον κατάμεστο ναό του Αγίου Νικολάου τελετή ανήμερα της κηδείας του βασιλιά Γεωργίου. Εκεί παραβρέθηκαν μεταξύ άλλων οι Πρόξενοι του Δεδέαγατς Αγγλίας, Γαλλίας, Γερμανίας, Αυστρίας, Περσίας, πολιτικές και στρατιωτικές αρχές κ.α. Άγνωστο αν οι κάτοικοι της πόλης γνώριζαν το τι θα ακολουθούσε.

Λίγους μήνες μετά, τον Ιούνιο του 1913 διεξήχθη ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας. Ο Ελληνικός Στρατός συνέχιζε τη νικηφόρα προέλασή του και μετά την Καβάλα έφθασε και η πολυπόθητη λευτεριά για τους Έλληνες κατοίκους του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) στις 13 Ιουλίου 1913.

Για εκείνες τις ιστορικές στιγμές είχα αναφερθεί σε παλαιότερο άρθρο μου, όπως αυτές είχαν καταγραφεί στο ημερολόγιο του θρυλικού Θωρηκτού ΑΒΕΡΩΦ. (www.alexpolisonline.com/2017/10/blog-post_16.html)

Μετά και την κατάληψη του Δεδέαγατς ο αρχηγός του Επιτελείου Β. Δούσμανης - εκτός όλων των άλλων λαφύρων θα φθάσει στη Θεσσαλονίκη μεταφέροντας και δώδεκα βαγόνια πολυτελείας που βρέθηκαν στο Δεδέαγατς. Περιείχαν βαρύτιμα αντικείμενα, δώρα της Αυτοκράτειρας Ευγενίας προς τον Σουλτάνο. Είχαν μεταφερθεί με το ΟΡΙΕΝΤ ΕΞΠΡΕΣ και φυλάσσονταν εκεί.

Όμως η χαρά του πληθυσμού δεν κράτησε για πολύ. Ολόκληρη η Θράκη στη συνέχεια παραχωρήθηκε στους Βούλγαρους (Συνθήκη του Βουκουρεστίου, 28 Ιουλίου ή 10 Αυγούστου 1913 με το νέο ημερολόγιο).

Με την υπογραφή της Συνθήκης ο Στυλιανός Μαυρομιχάλης, Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού (Βασιλικού τότε) παρέδωσε τη διοίκηση στον υποπρόξενο της Ελλάδας Σπαθάρη και αποχώρησε από το Δεδέαγατς.

Να υπενθυμίσω ότι ο Στ. Μαυρομιχάλης ήταν ο επικεφαλής αγήματος που αποβιβάστηκε στην πόλη και συνοδευόμενος από τον Μητροπολίτη, τον Μουφτή, τους πρόκριτους και πλήθος κόσμου μετέβη στο Διοικητήριο όπου υψώθηκε η Ελληνική Σημαία και διαβάστηκε η διαταγή της κατάληψης της πόλης. (www.alexpolisonline.com/2021/07/1913.html)

Για τα όσα συνέβησαν από την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου και την εκκένωση του Δεδέαγατς τον Σεπτέμβριο του 1913 είχα αναφερθεί σε σχετικό άρθρο μου. (www.alexpolisonline.com/2022/11/1913.html)

Πιστεύω όμως ότι έχουν ενδιαφέρον και κάποιες επιπλέον πληροφορίες που προέκυψαν κατά την παρούσα έρευνα.

Ο ελληνικός πληθυσμός αμέσως μετά την παραχώρηση της Θράκης στους Βούλγαρους θα εγκαταλείψει την πόλη, αφήνοντας στις ορέξεις των Βουλγάρων σπίτια, επιχειρήσεις, σχολεία και Μητροπολιτικό Ναό. Και όχι μόνο... Την πόλη εγκατέλειψαν και ξένοι όπως το υποκατάστημα της Γερμανικής Ανατολικής Τράπεζας, που έκλεισε και τα κλειδιά παραδόθηκαν στο Γερμανό πρόξενο. Τα καράβια φορτωμένα με πρόσφυγες κατευθύνονταν στη Θεσσαλονίκη και σε άλλα λιμάνια της χώρας όπως Βόλος, Πειραιάς, Σύρος κ.α.

Στην πόλη, όπως έχουμε δει παρέμεναν 50 - 60 οικογένειες, ανάμεσά τους έμποροι, γιατροί κλπ.

Επίσης είχε παραμείνει και μικρό ελληνικό άγημα, που θα εγκατέλειπε την πόλη στις 18/8/1913 (ελληνοβουλγαρική συμφωνία). Επειδή όμως ήταν σε εξέλιξη η προέλαση του τουρκικού στρατού καθώς και η εκκένωση της Ξάνθης από τους Βούλγαρους, ήταν αδύνατη η παραλαβή του Δεδέαγατς. Έτσι οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν ζητήσει από την ελληνική κυβέρνηση να διατηρήσει ακόμη φρουρά εκεί έως ότου διευθετηθούν οι βουλγαροτουρκικές διαφορές.

Μάλιστα επειδή οι Τούρκοι δεν είχαν αποδεχθεί τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, είχαν κινηθεί για την ανακατάληψη της Θράκης. Σύμφωνα με τηλεγράφημα από το Βερολίνο τουρκικά πλοία έπλευσαν και κατά του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) αλλά μόλις πληροφορήθηκαν ότι στο λιμάνι ναυλοχούσε το Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ - ενώ στην πραγματικότητα ήταν το ΣΠΕΤΣΑΙ αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στα Δαρδανέλια.

Θυμόμαστε ότι για τους Τούρκους το Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ των νικηφόρων Βαλκανικών Πολέμων ήταν το «Σεϊτάν παπόρ» δηλαδή το Διαβολοβάπορο (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 1/9/1913).

Σύμφωνα με την εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ανάλογο αίτημα υπήρξε και από τη Βουλγαρία, ώστε να αποφευχθεί η άτακτη κατάληψη του Δεδέαγατς από τους Βούλγαρους που παρέμεναν στο Φερετζίκ (Φέρες).

Και όταν έφθασε η ώρα που το ελληνικό άγημα θα εγκατέλειπε την πόλη τον Σεπτέμβριο του 1913 ο Διοικητής Πλωτάρχης Κων. Μελάς (αδελφός του Παύλου Μελά) με τηλεγράφημα του προς το Υπουργείο των Ναυτικών ανέφερε ότι το άγημα κατέβηκε σε γραμμή στην προκυμαία ενώπιον του συγκινημένου πλήθους, ανεξαρτήτου φυλής και θρησκεύματος. Επίσης ανέφερε ότι τους επεδόθη ευχαριστήριο ψήφισμα για την καλή διαγωγή των ανδρών, υπογεγραμμένο από τους Πρόξενους όλων των Ξένων και του Μητροπολίτη

Το άγημα αποχώρησε με το Αντιτορπιλικό ΘΥΕΛΛΑ. Αμέσως στην πόλη έκαναν την εμφάνισή τους Βασιβουζούκοι (άτακτος Οθωμανικός στρατός) που όμως δεν προχώρησαν σε βιαιοπραγίες, ίσως λόγω και της παρουσίας των ξένων Προξένων, καθώς και του Γερμανικού καταδρομικού ΓΚΑΙΜΠΕΝ στο λιμάνι (εφημερίδα ΑΣΤΡΑΠΗ).

Για την παρουσία ή όχι του ΓΚΑΙΜΠΕΝ στο λιμάνι της πόλης οι ειδήσεις ήταν αντικρουόμενες καθώς δεν είχαν επιβεβαιωθεί από επίσημες πηγές.

Το ΓΚΑΙΜΠΕΝ μας είναι γνωστό από τη μοιραία ανθράκευσή του το 1914, όπως είχα γράψει σε παλαιότερο άρθρο. (www.alexpolisonline.com/2018/02/blog-post_0.html)

Ένα από τα πρώτα μελήματα των Βουλγάρων ήταν η μετονομασία του Δεδέαγατς σε Nadezhda (= Ελπίδα), προς τιμή της ομώνυμης πριγκίπισσας της Βουλγαρίας ή Κιλκίς, καθώς μελετούσαν την εγκατάσταση στην πόλη των προσφύγων από το Κιλκίς (εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 7/11/1913).

Η Δανάη, ο Ιωάννης και η Ηρώ ήταν παιδιά του Αθανάσιου Ι. Πελτέκη, που ήταν Διευθυντής ατμόμυλου κατά την εποχή της παραχώρησης του Δεδέαγατς στους Βούλγαρους το 1913.

Εκτιμώ ότι ο ατμόμυλος ήταν της εταιρείας Δ.Γ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ ΚΑΙ ΣΙΑ, καθώς ήταν ο μόνος καταγεγραμμένος στον Επαγγελματικό Οδηγό ΙΓΓΛΕΣΗ του 1910 στην πόλη.

Η οικογένεια Πελτέκη βρισκόταν ανάμεσα στις 50 - 60 που είχαν παραμείνει στην πόλη, όπως προανέφερα. Πολύ σύντομα όμως θα απελαθεί από τους Βούλγαρους και θα εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη.

Είναι γνωστό το γεγονός που έχει καταγραφεί ότι η οικογένεια αναγκάστηκε να πουλήσει τα πανάκριβα γυαλικά της σε Βούλγαρους αξιωματικούς μόλις 2 λέβα ενώ το πορτραίτο της συζύγου του Αθ. Πελτέκη βρέθηκε στην κατοχή του Ταγματάρχη ιππικού Πετρώφ.

Και άφησαν πίσω τους πάνω από 1200 σπίτια κατασχεμένα και λεηλατημένα, περισσότερα από 50 καταστήματα κατασχεμένα με τα εμπορεύματά τους, ενώ 2500 ελληνόπουλα βρίσκονταν διασκορπισμένα στα περίχωρα μακρυά από τα σπίτια τους κ.α.

Υ.Γ.

1. Σχετικά με τις δύο επιστολές του Αθανάσιου Ι. Πελτέκη που εντόπισα στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος K. Βενιζέλος»:

- Η πρώτη επιστολή έχει παραλήπτη τον Επιτελάρχη του Ελληνικού Στρατού Βίκτωρα Δούσμανη με ημερομηνία 17/12/1913. Σ΄ αυτήν αναφέρει ότι είναι πρώην κάτοικος Δεδέαγατς, ιδρυτής - συνεταίρος και διευθυντής του μεγάλου ατμόμυλου της πόλης και ότι απελάθηκε από τους Βούλγαρους πριν από ένα μήνα. Στη συνέχεια προτείνει την κατασκευή ατμόμυλου για τις ανάγκες αποκλειστικά του Στρατού, χρηματοδοτούμενος από τον ίδιο με πολύ σημαντικό χρηματικό ποσό και το Ελληνικό Δημόσιο. Μάλιστα, όπως υπογραμμίζει επειδή εργάστηκε σε ατμόμυλους του Βερολίνου και της Βουδαπέστης και καθώς είχε αναλάβει την τροφοδοσία του τουρκικού και κατόπιν και του βουλγαρικού στρατού και πριν και κατά τον πόλεμο, θεωρεί το προταθέν έργο αναγκαίο. Στην επιστολή του δηλώνει διεύθυνση το ξενοδοχείο ΣΠΛΕΝΤΙΤ. (https://venizelosarchives.gr/show/58532)

εφ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Το ΣΠΛΕΝΤΙΤ ανήκε στον Κ. Ρώμπαπα. Δεν το αναφέρω τυχαία, ίσως και να έχει κάποια σημασία το ότι συνεργάζονταν με τον ατμόμυλο Γ.Δ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ και ΣΙΑ στο Δεδέαγατς, όπου διευθυντής και μέτοχος ήταν και ο Αθ. Πελτέκης.

Συγκεκριμένα η εταιρεία Γ.Δ.ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ και ΣΙΑ είχε αναλάβει το ενεργητικό και παθητικό της διαλυθείσας εταιρείας των Κ. Ρώμπαπα - Κ. Δαρδούφα - Θ. Μουδόπουλου στις 29/10/1911.

Αμέσως μετά με ημερομηνία 30/10/1911 ιδρύθηκε η ομόρρυθμη εταιρεία των Ρώμπαπα και Δαρδούφα, σκοπός της οποίας ήταν η πώληση αλεύρων του εν Δεδέαγατς ατμόμυλου (και παντός άλλου είδους εργασία).

Η επιστολή της Γ.Δ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ και ΣΙΑ με ημερομηνία επίσης 30/10/1911 αναφέρει ότι ανέθεσε στη νέα εταιρεία την αποκλειστική αντιπροσωπεία του εν Δεδέαγατς ατμόμυλου (εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 2/11/1911).

- Στη δεύτερη επιστολή του στις 21 Μαρτίου 1914 ο Αθ. Ι. Πελτέκης θ΄ απευθυνθεί στον Ελευθέριο Βενιζέλο, επαναφέροντας το παλαιότερο αίτημα για την ανάγκη ίδρυσης ατμόμυλου για την αποκλειστική εξυπηρέτηση του Ελληνικού Στρατού. Σ΄ αυτήν την επιστολή, όπως φαίνεται η οικογένεια είχε αλλάξει ξενοδοχείο. (https://venizelosarchives.gr/show/58528)

Την τύχη του αιτήματος του Αθ. Πελτέκη δεν τη γνωρίζω. Ας μη ξεχνάμε όμως ότι η περίοδος που ακολούθησε ήταν ιδιαίτερα ταραγμένη, όπως η κήρυξη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου το 1914, ο Εθνικός Διχασμός το 1915 και η Προσωρινή Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης 1916-1917, η μεγάλη πυρκαϊά στη Θεσσαλονίκη το 1917, η ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920...

2. Προσπάθησα να βρω κάποιες πληροφορίες για τους Αθανάσιο και Ιωάννη Πελτέκη - όπως καταγωγή από τα Μητρώα Αρρένων, που φυλάσσονται στα ΓΑΚ Έβρου αλλά δεν μπόρεσα να εντοπίσω κάτι, παρόλο που το επώνυμο υπήρχε στην πόλη και στα περίχωρά της (εντόπισα 4 οικογένειες με το επώνυμο Πελτέκης: τον δάσκαλο Ευστράτιο του Αναστασίου, τον Χαράλαμπο του Σταύρου, τον Γάνο του Δημητρίου και τον Γεώργιο του Μιχαήλ).

Η πιθανότερη εξήγηση έχει να κάνει - μάλλον - με την αντιγραφή των Μητρώων μετά την απελευθέρωση του 1920, όπου όσοι από τους πρόσφυγες δεν επέστρεψαν στην Αλεξανδρούπολη διεγράφησαν από αυτά.

(Σχετικά με την παλιννόστηση των Θρακών στις εστίες τους είχα γράψει σε παλαιότερο άρθρο μου: www.alexpolisonline.com/2020/03/blog-post_64.html)

3. Επειδή ο Ιωάννης Αθ. Πελτέκης έγινε γνωστός την περίοδο της κατοχής ως πράκτορας των Βρετανών και αρχηγός των αντιστασιακών οργανώσεων ΑΠΟΛΛΩΝ και ΥΒΟΝΝΗ σκέφθηκα να του αφιερώσω ένα ξεχωριστό άρθρο.

Ίσως και ν΄ αξίζει να γνωρίσουμε τον άνθρωπο που γεννήθηκε και έζησε ως παιδί στο Δεδέαγατς (τη σημερινή Αλεξανδρούπολη), που τη θυμόταν ως μια πόλη γεμάτη περιπέτειες και μυστήρια από τις Χίλιες και Μία Νύχτες, όπως γράφει ο Βρετανός συγγραφέας και φίλος του Patrick Leigh Fermor (βιβλίο "Roumeli: Travels in Northern Greece", όπου αναφέρεται και στην Αλεξανδρούπολη).

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)

Επιπλέον ενδεικτικές πηγές:

• Εφημερίδες ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Θεσσαλονίκης, ΘΑΡΡΟΣ Τρικάλων καθώς και ΔΡΑΣΙΣ, ΑΝΟΡΘΩΣΙΣ και ΚΡΗΤΙΚΑ ΝΕΑ Ηρακλείου Κρήτης.
• Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος K. Βενιζέλος».
• Μουσείο Μπενάκη (Αρχείο Ι. Πελτέκη).
• Μουσείο Μπενάκη - Υποστηρικτές.
• Νεκρολογία Μαρίας Ευρυδίκης Βελλίνη Koelling - Obituary https://obits.mlive.com
• Βιογραφία Dr Dale Dean Koelling (συζύγου της Μαρίας Βελλίνη) https://prabook.com
• Υποτροφία Μαρίας Βελλίνη 1963-1964 www.fulbright.gr
• Annual Commencement, Tufts University Medford Massachusetts June 6, 1965 (Maria Dimitrios Vellini - physics).
• Παντελής Αθανασιάδης "Η πρώτη βουλγαρική κατοχή στο Δεδέαγατς" https://sitalkisking.blogspot.com
• Πέτρος Αλεπάκος "Τα πέτρινα χρόνια του Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) 1912-1918" https://alepakos.blogspot.com

[post_ads]