Εάν η Πολιτεία αδειοδοτήσει την εκμετάλλευση χρυσού στο Πέραμα Έβρου, θα προδιαγράψει ουσιαστικά την οικολογική καταστροφή της Θράκης.
Πρόλογος
Από τη δεκαετία του 1990 προσπαθούν διάφορες διεθνείς μεταλλευτικές εταιρείες να εγκαθιδρύσουν βιομηχανία εκμετάλλευσης χρυσού στις περιοχές Περάματος και Σαπών. Ύστερα από πολλές μεταπωλήσεις μεταξύ διαφόρων ξένων εταιρειών, εξαγόρασε τελικά το 2011 τα μεταλλευτικά δικαιώματα και στις δύο περιοχές η καναδέζικη κοινοπραξία «Eldorado Gold». Σε όλη αυτή την πορεία μεταπωλήσεων παρέμειναν όπως είχαν οι θυγατρικές εταιρείες διατηρώντας τις ελληνικές ονομασίες: «Χρυσωρυχεία Θράκης» (Χ.Θ.) στο Πέραμα Έβρου και «Μεταλλευτική Θράκης» (Μ.Θ.) στις Σάπες Ροδόπης.
Οι εν λόγω εταιρείες χρησιμοποίησαν στο διάστημα αυτό όλα τα μέσα για να σπάσουν την αντίδραση των κατοίκων της Θράκης και προβάλλουν με ζήλο την οικονομική κρίση για να πετύχουν τον σκοπό τους. Σημειώνεται ότι, ιδιαίτερα η εταιρεία Περάματος πρόβαλλε τα τελευταία χρόνια την παρουσία της στη Θράκη ασχολούμενη με δημόσιες σχέσεις. Με δωρεές και με αμφίβολες μεθόδους προσπάθησε να επηρεάσει την κοινή γνώμη, και να σπάσει την αντίδραση των κατοίκων για να πετύχει την αδειοδότηση για την εκμετάλλευση στο Πέραμα. Πάρα ταύτα, οι πολίτες και οι αρχές της τοπικής αυτοδιοίκησης της Θράκης κατόρθωσαν μέχρι σήμερα να αναχαιτίσουν τις πιέσεις των εταιρειών και να εμποδίσουν την περιβαλλοντικά επιζήμια αυτή βιομηχανία.
Η εδώ παρουσίαση επικεντρώνεται στα σχέδια εκμετάλλευσης χρυσού στο Πέραμα, διότι η «Χρυσωρυχεία Θράκης» (φέρει τώρα την ονομασία «Μεταλλεία Θράκης») έχει στη νέα της «εκστρατεία» σαν αρχικό στόχο την εξόρυξη στο Πέραμα, με την προοπτική να ακολουθήσει το σχέδιο εκμετάλλευσης στις Σάπες και πιθανόν σε περαιτέρω περιοχές της Θράκης.
Για την επιχειρηματολογία της προκείμενης παρουσίασης θα χρησιμοποιηθούν στοιχεία, πολλές εικόνες και σχήματα από δημοσιεύσεις και «Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» της ίδιας της εταιρείας. Σημειώνεται επίσης ότι η παρουσίαση αυτή στηρίζεται σε εμπειρίες γεωλογικών πετρογραφικών και γεωχημικών μελετών τριών δεκαετιών του εισηγητή Κυριάκου Αρίκα και της ομάδας εργασίας του στο νοτιοανατολικό τμήμα της Θράκης (βλ. βιογραφικά στοιχεία στο τέλος της παρουσίασης).
Τι σημαίνει «εκμετάλλευση χρυσού» - γενικές παρατηρήσεις
H εκμετάλλευση χρυσού αποτελεί αναμφισβήτητα την πιο επιζήμια βιομηχανία από κάθε άλλη βιομηχανική και μεταλλευτική δραστηριότητα. Η όλη διαδικασία αφορά την ανάκτηση μικροσκοπικών ιχνών χρυσού, μερικές φορές μάλιστα κάτω από 1 γραμμάριο (!!!) ανά τόνο πετρώματος.
α) Απαιτούνται λοιπόν μαζικές εξορύξεις πετρωμάτων, οι οποίες αλλοιώνουν ριζικά τη μορφολογία και το φυσικό τοπίο μεγάλων περιοχών.
β) Ακολουθεί μεταλλουργική επεξεργασία των αλεσμένων πετρωμάτων με χρήση μεγάλων ποσοτήτων τοξικών χημικών αντιδραστηρίων, συχνά με διάλυμα του δηλητηριώδους κυανιούχου νατρίου, με απρόβλεπτους κινδύνους για τη Δημόσια Υγεία. Εφόσον το κυανιούχο νάτριο έχει τη δυνατότητα να διαλύει τα ίχνη χρυσού, είναι ευνόητο ότι διαλύει και πλήθος άλλων τοξικών μετάλλων από το πέτρωμα, όπως μόλυβδο, αρσενικό, ψευδάργυρο, κάδμιο κ.α.
γ) Μοναδικό φαινόμενο είναι το ότι οι μάζες αυτές των εξορυχθέντων και επεξεργασθέντων πετρωμάτων εναποθέτονται σχεδόν 100% σαν τοξικό απόβλητο σε χώρους τελμάτων μεγάλων διαστάσεων, συνήθως σε γειτονικά ρέματα, με δραματικές επιπτώσεις στο υδρολογικό σύστημα. Δηλητηριάζονται μεγάλες περιοχές, ιδιαίτερα σε περίπτωση αστοχιών και θραύσεων φραγμάτων.
Η εκμετάλλευσή χρυσού αποτελεί οικολογική καταστροφή. Για την εξόρυξη διατρυπούν οι μεταλλευτικές εταιρείες επιφανειακά ορυχεία, τα οποία έχουν τέτοιες διαστάσεις, ώστε να είναι ορατά από το Διάστημα. Για μια ουγκιά χρυσό (σημ.: 1 ουγκιά = 31,1 γραμμάρια) αλέθονται μέχρι κατάστασης λάσπης 20 τόνοι και σε ορισμένες περιπτώσεις 100 τόνοι πετρώματος. Ολόκληρα βουνά εξαφανίζονται στους μύλους. Το κυανιούχο διάλυμα ξεπλένει τον χρυσό από το πέτρωμα και εξαφανίζει κάθε ζωή στην περιοχή. Τα κέρδη των κοινοπραξιών πηγαίνουν στα πλούσια βιομηχανικά κράτη. Δηλητήρια και μεταλλευτικά απορρίμματα παραμένουν στις φτωχές χώρες παραγωγής.
Μαγματικά - ηφαιστειακά πετρώματα στη ΝΑ Θράκη, υδροθερμικές εξαλλοιώσεις και μεταλλοφορίες, όρια εμεταλλευσιμότητας χρυσού
Στον γενικό γεωλογικό χάρτης του νοτιοανατολικού τμήματος της Θράκης της επόμενης διαφάνειας παρουσιάζονται με χρώματα τα διάφορα μαγματικά - ηφαιστειακά και ηφαιστειοιζηματογενή πετρώματα, τα οποία καλύπτουν μεγάλες περιοχές από Μαρώνεια -Σάπες μέχρι Φέρες και Λευκίμη.
Τα ηφαιστειακά - ηφαιστειοιζηματογενή πετρώματα είναι εν μέρει επηρεασμένα από μεταμαγματικά, «υδροθερμικά» (υδατικά θερμά) διαλύματα, τα οποία προκάλεσαν διάφορες εξαλλοιώσεις και θειούχες μεταλλοφορίες. Τα εξαλλοιωμένα αυτά πετρώματα περιέχουν συχνά μικροσκοπικά ίχνη (ψήγματα) χρυσού έως περίπου 1 γραμμάριο στον τόνο (gr/t) πετρώματος. Τα ψήγματα αυτά χρυσού έχουν μέγεθος συνήθως έως 5 μm (μικρά), δηλαδή έως 5 χιλιοστά του χιλιοστού που διακρίνονται μόνο με μικροσκόπιο υψηλής απόδοσης. Το όριο αυτό υπερβαίνεται σε ορισμένες «επιθερμικές» περιοχές όπως αυτές από Σάπες μέχρι Πέραμα - Πετρωτά (βλ. επόμενες διαφάνειες).
Η εταιρεία «Χρυσωρυχεία Θράκης (ΧΘ)» καθόρισε στη «Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ)» το 2001 σαν όριο εκμεταλλευσιμότητας 1,4 γραμμάριο τον τόνο πετρώματος και 1,0 gr/t σε περίπτωση ανόδου της τιμής του χρυσού. Στη ΜΠΕ του 2012 κατέβασε το όριο αυτό στο 1,0 και 0,8 gr/t αντίστοιχα και εφόσον έκτοτε η τιμή του χρυσού πολλαπλασιάστηκε, αναμένεται σε επόμενη ΜΠΕ να κατεβάσει η εταιρεία το όριο εκμεταλλευσιμότητας πιθανόν μέχρι κάτω από το 0,5 gr/t.
Με αυτές τις οριακές τιμές εκμεταλλευσιμότητας είναι σε θέση η εταιρεία να «οργώσει» μεγάλα τμήματα της Θράκης. Για την εταιρεία έχει σημασία το τελικό προϊόν, «ο χρυσός» και δεν την ενδιαφέρει εάν λόφοι και βουνά εξορυχθούν και εξαφανιστούν στους μύλους της μεταλλουργικής επεξεργασίας.
Αυτό αποκτά τραγική έννοια, εάν λάβει κανείς υπόψη ότι το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής χρυσού καταναλώνεται στη βιομηχανία κοσμημάτων. Τραγική έννοια λοιπόν να θυσιαστεί ο Λόφος Περάματος για την παραγωγή κοσμημάτων.
Επιθερμικές εξαλλοιώσεις και μεταλλοφορίες
Το μοντέλο της παρακάτω εικόνας, προσαρμοσμένο στα γεωλογικά δεδομένα της Θράκης δείχνει τα διάφορα στάδια, μεταλοφοριών και παραγενέσεων μεταλλικών και μη μεταλλικών ορυκτών της μεταμαγματικής υδροθερμικής δραστηριότητας η οποία υποδιαιρείται με βάση το επίπεδο βάθους και της αντίστοιχης πίεσης και θερμοκρασίας σε Α) Επιθερμικό, Β) Μεσοθερμικό και C) Καταθερμικό στάδιο.
Για λόγους συντομίας θα περιοριστούμε μόνο στις επιθερμικές εξαλλοιώσεις και μεταλλοφορίες που επικρατούν στην περιοχή Σαπών - Περάματος και αποτελούν το επίκεντρο ενδιαφέροντος αναφορικά με τις προγραμματισμένες εκμεταλλεύσεις χρυσού.
Πρόκειται για εξαλλοιώσεις πετρωμάτων σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες κάτω από 200° δηλαδή στο επάνω μέρος του υδροθερμικού πεδίου. Το «επιθερμικό» στάδιο χαρακτηρίζεται από μεταλλοφορίες θειούχων ορυκτών του σιδήρου, χαλκού, αρσενικού, αντιμονίου, τελουρίου κ.ά. Ποσοτικά παίζει και εδώ πρωταρχικό ρόλο ο σιδηροπυρίτης. Στις συγκεκριμένες περιοχές Σαπών και Περάματος επικεντρώνεται ως γνωστών το ενδιαφέρον των εταιρειών στα αναφερόμενα ίχνη χρυσού (και αργύρου). Στα εξαλλοιωμένα αυτά πετρώματα κυριαρχούν χαρακτηριστικές παραγενέσεις μη μεταλλικών ορυκτών εξαλλοίωσης, όπως σερικίτης, καολινίτης, αλουνίτης αδουλάριος και πάντα άφθονο διοξείδιο του πυριτίου (δευτερογενής χαλαζίας). Επειδή τα ορυκτά αυτά είναι άχρωμα, έχουν τα αντίστοιχα πετρώματα «ξεθωριασμένη» εμφάνιση.
Σε ορισμένες κλασικές εμφανίσεις «επιθερμικού συστήματος» καθιστά η «πυριτίωση» στο κέντρο του συστήματος το πέτρωμα συμπαγές, και καθώς αυτό είναι ανθεκτικό στις φυσικές διαβρωτικές διεργασίες των εκατομμυρίων χρόνων, διατηρείται και σχηματίζει τελικά χαρακτηριστική βραχώδη κορυφή του λόφου, το ονομαζόμενο "πυριτικό καπέλο" ("silica cap"). Πολυάριθμοι τέτοιοι λόφου με κορυφές και προεξοχές από πυριτιωμένους βράχους διαμορφώνουν το ανάγλυφο του τοπίου και αποτελούν φυσικά στολίδια ιδιαίτερου κάλλους στην περιοχή από Σάπες μέχρι Συκορράχη και στη συνέχεια µέχρι Πέραµα και Πετρωτά. Οι εν λόγω «επιθερμικές εμφανίσεις», κινδυνεύουν να πέσουν θύμα εκτεταμένων εξορύξεων, εάν επιτραπεί η εγκαθίδρυση βιομηχανία εκμετάλλευσης χρυσού στη Θράκη.
Παραδείγματα «Επιθερμικών Συστημάτων» με τις χαρακτηριστικές πυριτιώσεις στις κορυφές («πυριτικά καπέλα»)
«Όξινη Απορροή», το μεγάλο περιβαλλοντικό πρόβλημα
Όξινη απορροή είναι ο σχηματισμός και η απορροή όξινου νερού με μεγάλες συγκεντρώσεις τοξικών μετάλλων και οφείλεται στην οξείδωση θειούχων μεταλλικών ορυκτών με τη δράση του νερού του οξυγόνου και βακτηριδίων σε μεταλλεία και περιοχές με θειούχες μεταλλοφορίες. Θεωρείται το χειρότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα που προκαλείται από τις δραστηριότητες εξόρυξης θειούχων μεταλλευμάτων και εναπόθεσης των μεταλλουργικών τους τελμάτων.
Μεγάλες περιοχές από Αισύμη, Κίρκη μέχρι Σάπες - Συκορράχη και Πέραμα - Πετρωτά καλύπτονται από εξαλλοιωμένα μαγματικά - ηφαιστειακά και ηφαιστειοιζηματογενή πετρώματα. Οι εξαλλοιώσεις των εν λόγω πετρωμάτων οφείλονται στην επίδραση υδροθερμικών - επιθερμικών διαλυμάτων. Στην διαδικασία των εξαλλοιώσεων σχηματίστηκε από τον σίδηρο (Fe) των πετρωμάτων και από το θείο (S) των διαλυμάτων σιδηροπυρίτης (FeS2), ο οποίος συνήθως διανέμεται σε μικροκοκκώδη μορφή σε όλο το εξαλλοιωμένο πέτρωμα (διάσπαρτος σιδηροπυρίτης).
Ο σιδηροπυρίτης (FeS2) όταν εκτεθεί στην ατμόσφαιρα και έρθει σε επαφή με νερό και οξυγόνο διασπάται και αποσαθρώνεται σε καφετί και κοκκινόχρωμα οξείδια - υδροξείδια του τρισθενούς σιδήρου (Γκαιτίτης FeO(OH), Αιματίτης Fe2O3, Λειμωνίτης FeO(OH).nH2O και σε θειικό οξύ H2SO4, το οποίο διαρρέει στο υδρολογικό σύστημα με αποτέλεσμα την δραματική άνοδο της οξύτητας των νερών (pH=2-3).
Τα αναφερόμενα οξείδια και υδροξείδια του σιδήρου σχηματίζονται σε υποκρυσταλλική ή άμορφη και γαιώδη κατάσταση οπότε είναι πιο εύθρυπτα, σχετικά ευδιάλυτα, και προκαλούν καφετί, κίτρινες και κόκκινες χρωματώσεις στο διαβρωμένο πέτρωμα. Κίτρινες, καφετί και κόκκινες αποχρώσεις σε διαβρωμένα πετρώματα σημαίνουν διαδικασίες όξινης απορροής.
Κάθε εκσκαφή, εκχέρσωση και απογύμνωση εδάφους στις περιοχές αυτές υδροθερμικών εξαλλοιώσεων με θειούχες μεταλλοφορίες αποτελούν πηγές όξινης απορροής. Σχετικό παράδειγμα παρουσιάζει η παρακάτω διαφάνεια: Κόκκινες αποχρώσεις λόγω όξινης απορροής μετά την εκχέρσωση τμημάτων του Λόφου Περάματος για το γεωτρητικό πρόγραμμα (1997/98).
Σημειώνεται ότι ο σιδηροπυρίτης συνοδεύεται συχνά και από θειούχα ορυκτά που περιέχουν τα τοξικά μεταλλικά στοιχεία: μόλυβδο, ψευδάργυρο κάδμιο, χαλκό, αρσενικό, αντιμόνιο. Βισμούθιο κ.α., τα οποία συμμετέχουν στις διαδικασίες της όξινης απορροής. Η απορροή όξινων νερών συνδέεται λοιπόν με υψηλές συγκεντρώσεις τοξικών χημικών στοιχείων.
Η παρουσία των θειούχων ακόμη και στη σημερινή επιφάνεια του ανάγλυφου της περιοχής Περάματος- Σαπών τεκμηριώνεται και από την παρατήρηση ότι τα νερά σε ορισμένα ρέματα (π.χ. Παλιόρεμα στο Πέραμα) είναι νερά όξινης απορροής λόγω της γεωχημείας των πετρωμάτων της περιοχής και ιδιαίτερα λόγω της εξαλλοίωσης σιδηροπυρίτη. Σε ορισμένα ρέματα είναι τα νερά λόγω οξύτητας ακατάλληλα για την πόση ζώων. Όταν όμως τα νερά διατρέχουν ασβεστούχα πετρώματα ελαττώνεται πάλι η οξύτητα, δηλαδή το pH εξομαλύνεται και προσαρμόζεται στα δεδομένα και στην «ισορροπία» της φύσης. Σε περίπτωση όμως μαζικών εξορύξεων και παραγωγής εκατομμυρίων τόνων τοξικών μεταλλευτικών τελμάτων η ισορροπία αυτή θα διαταραχτεί ανεπανόρθωτα και η όξινη απορροή και η εκπομπή τοξικών μεταλλικών στοιχείων θα λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, ιδιαίτερα, εάν λάβουμε υπόψη τις εξορύξεις θειούχων μεταλλευμάτων σε βαθύτερο επίπεδο του Λόφου Περάματος.
Η όξινη απορροή και η εκπομπή τοξικών μετάλλων θα λάβει τραγικές διαστάσεις στο Πέραμα όταν η εξόρυξη προχωρήσει στις θειούχες μεταλλοφορίες σε βαθύτερα επίπεδα του ορυχείου. Θα δημιουργηθούν καταστάσεις απορροής όξινων και δηλητηριωδών νερών όπως του μεταλλείου Κίρκης που δείχνουν οι εικόνες της επόμενης διαφάνειας. Στο μεταλλείο Κίρκης εξορύχθηκαν 200.000 έως 250.000 τόνοι μεταλλοφόρο πέτρωμα, στο Πέραμα προγραμματίζονται για εξόρυξη έως 11.000.000 τόνοι θειούχων πετρωμάτων. Δηλαδή το Πέραμα ισοδυναμεί με 45 έως 55 «Κίρκες»!!!.
Η «Τάφρος Πετρωτών» και ο «Λόφος Περάματος»
Η Τάφρος Πετρωτών είναι ένα τεκτονικό βύθισμα το οποίο διαχωρίζεται με τεκτονικά ρήγματα, ανατολικά από τα Ζωναία Όρη και δυτικά από τα Όρη του Ισμάρου τα οποία αποτελούνται από μεταμορφωμένα πετρώματα της ονομαζόμενης «Σειράς Μάκρης» (πρασινοσχιστόλιθοι, κρισταλλικοί ασβεστόλιθοι κ.ά.).
Στο κέντρο της Τάφρου βρίσκεται ο οικισμός Πετρωτά, βορειοδυτικά οι Ασκητές και ανατολικά το Πέραμα. Ο Λόφος Περάματος που προορίζεται για εξόρυξη εκτείνεται άμεσα νοτιοδυτικά από τον οικισμό Πέραμα και διασχίζεται πλευρικά από το ανατολικό κύριο ρήγμα της Τάφρου.
Η Τάφρος Πετρωτών. καλύπτει μια επιφάνεια περίπου 50 τετραγωνικά χιλιόμετρα και αποτελείται κυρίως από διάφορα ηφαιστειακά και ηφαιστειοιζηματογενή πετρώματα (στον χάρτη οι σχηματισμοί 2 έως 18).
Δεν θα σταθούμε σε γεωλογικές και πετρογραφικές λεπτομέρειες, παρά μόνο θα επισημάνουμε τους σχηματισμούς με βαθύ κόκκινο χρώμα στον χάρτη. Πρόκειται για ισχυρές πυριτιώσεις («πυριτικά καπέλα») και εξαλλοιώσεις που χαρακτηρίζουν υδροθερμικά συστήματα με πιθανόν ίχνη χρυσού και αποτελούν επίσης αντικείμενα ενδιαφέροντος για εκμετάλλευση, στα πλαίσια των σχεδίων επέκτασης των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων της εταιρείας.
 |
| Λόφος Περάματος, άποψη από δυτικά (από απόσταση ~1500 μ.) |
 |
| Νοτιοανατολικό τμήμα του Λόφου Περάματος, άποψη από ανατολικά (απόσταση ~500 μ.) |
Τα τμήματα χωρίς δένδρα στην πλαγιά του Λόφου Περάματος είναι αποτέλεσμα της αποψίλωσης κατά το διάστημα του ερευνητικού γεωτρητικού προγράμματος της εταιρείας γύρω στο 1997-98 και ύστερα από 25 χρόνια παραμένουν ακόμη απογυμνωμένα.
Το δάσος Μαύρης Πεύκης στο Πέραμα
Στη δασώδη περιοχή του Λόφου Περάματος ευδοκιμεί η γνωστή Μαύρη Πεύκη. Το δάσος Μαύρης Πεύκης στο Πέραμα συνιστά σπάνιο φυτογεωγραφικό παράδοξο γιατί βρίσκεται σε υψόμετρο 100 με 200 μέτρα και σε απόσταση 2 με 3 χιλιομέτρων από τη θάλασσα και θεωρείται ως διατηρητέο μνημείο της φύσης.
Το εικονιζόμενο δάσος στις παραπάνω φωτογραφίες του Λόφου Περάματος αποτελείται εν μέρει από δένδρα της περίφημης «Μαύρης Πεύκης».
Τα δύο επάνω παραδείγματα αντιπροσωπεύουν σκληροτράχηλα δένδρα Μαύρης Πεύκης, με γαντζωμένες ρίζες σε γυμνό οξειδωμένο (εξαλλοιωμένο ξεθωριασμένο) πέτρωμα χωρίς εδαφικό υλικό στη νοτιοδυτική πλαγιά του λόφου.
Οι εικόνες παραδειγματίζουν την εξέλιξη του Λόφου Περάματος σε σεληνιακό κρατήρα ύστερα από επιφανειακή εξόρυξη μερικών χρόνων σε περίπτωση υλοποίησης των σχεδίων της εταιρείας.
Οι δύο φωτογραφίες παρουσιάζουν την εξέλιξη του επιφανειακού ορυχείου στο Ovacic Τουρκίας:
Αριστερά: σε 2 χρόνια και 3 μήνες από την έναρξη λειτουργίας τον Μάιο 2001 μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου 2003 (επίσκεψη με το ΤΕΕ-Θράκης).
Δεξιά: στα επόμενα 3 χρόνια μέχρι τον Αύγουστο 2006 (απεικονίζεται μέρος του ορυχείου).
Ο ρόλος της τεκτονικής δομής στην εξέλιξη διαρροών και διακίνησης τοξικών διαλυμάτων
Χάρτης τεκτονικών γραμμώσεων (ρηγμάτων) της Τάφρου των Πετρωτών και των περιφερειακών περιοχών από αεροφωτογραφίες (διδακτ. διατριβή Καρφάκη, 1991) . Οι κόκκινες γραμμές τονίζουν τα κύρια ρήγματα που διαχωρίζουν την Τάφρο των Πετρωτών από τα μεταμορφωμένα πετρώματα (δεξιά και αριστερά της Τάφρου).
Παρατηρείται ισχυρή τεκτονική δομή τόσο στα μεταμορφωμένα της «Σειράς Μάκρης» όσο και στα ηφαιστειακά πετρώματα της «Τάφρου των Πετρωτών».
Στην επόμενη διαφάνεια δείχνουν οι δύο χάρτες δεξιά ότι η τεκτονική επαφή που διαχωρίζει την «Τάφρο Πετρωτών» από τα μεταμορφωμένα πετρώματα του Μεσοζωικού (Σειρά Μάκρης), δεν καθορίζεται με ένα μόνο ενιαίο ρήγμα, όπως συνήθως διατυπώνεται απλοποιημένα σε γενικούς γεωλογικούς χάρτες (π.χ. στον διπλανό αριστερό χάρτη) παρά από «δέσμη» πολλών, κατά το πλείστων παράλληλων ρηγμάτων. Στον σχετικά λεπτομερή αυτόν χάρτη της εταιρείας παρατηρείται, όπως αναμένεται, εντονότερη τεκτονική ρηγμάτωση στα μεταμορφωμένα πετρώματα ανατολικά της τεκτονικής δέσμης ρηγμάτων. Ο ιδιαίτερα ισχυρός κατακερματισμός των μεταμορφωμένων έχει σημασία, διότι η σχεδιαζόμενη κολοσσιαία συσσώρευση μεταλλευτικών τελμάτων ύψους 90 μέτρων (!!) θα είναι εγκατεστημένη επάνω στα μεταμορφωμένα πετρώματα (σε πρασινοσχιστόλιθους) με πολλά τεκτονικά ρήγματα (βλ. παρακάτω διαφάνεια, δεξιό χάρτη), τα οποία οπωσδήποτε θα ευνοούν τη διακίνηση των τοξικών διαλυμάτων σε περίπτωση διαρροών.
Υπογραμμίζεται επίσης ότι το κεντρικό ρέμα «Παλιόρεμα» ρέει εν μέρει κατά μήκος της εν λόγω «δέσμης» ρηγμάτων. Αυτό έχει μεγάλη σημασία αναφορικά με τις διαρροές τοξικών διαλυμάτων, προερχόμενα από τις μεταλλευτικές εγκαταστάσεις.
Υπενθυμίζεται επίσης ότι τα σημειωμένα ρήγματα στους χάρτες αποτελούν ένα μέρος των τεκτονικών ανωμαλιών. Πολλά ρήγματα παρέμειναν πιθανών απαρατήρητα και τα μικρότερα από αυτά δεν σημειώθηκαν στους διαθέσιμους εδώ χάρτες. Με λίγα λόγια: Ο τεκτονικός κατακερματισμός είναι σίγουρα εντονότερος απ’ ότι δείχνουν οι χάρτες. Κατά κανόνα είναι τα μεταμορφωμένα της «Σειράς Μάκρης» ισχυρότερα τεκτονισμένα, εν τούτοις παρουσιάζει και η ηφαιστειακή περιοχή της Τάφρου Πετρωτών έντονο τεκτονικό κατακερματισμό, ο οποίος θα παίζει βασικό ρόλο στη διήθηση και γενικά στην εξέλιξη και διακίνηση τοξικών διαλυμάτων της προγραμματιζόμενης μεταλλευτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας στο υπόγειο υδρολογικό σύστημα (βλ. επίσης την μεθεπόμενη διαφάνεια).
Το συγκρότημα και μετατροπές στα σχέδια του μεταλλείου στο Πέραμα
Τα πρώτα σχέδια των εγκαταστάσεων του μεταλλείου έγιναν γνωστά στο τέλος της δεκαετίας 1990 και δημοσιεύτηκαν στην πρώτη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων το 2001 (ΜΠΕ 2001). Το σχέδιο προέβλεπε τις εξής μονάδες που παρουσιάζουν οι εικόνες της επόμενης διαφάνειας.
Α. Ανοιχτό ορυχείο θα περιελάμβανε όλο τον Λόφο Περάματος (στην εικόνα αριστερά, επιφάνεια με κοκκινωπό χρώμα) σε απόσταση 350-400 μ. από τον οικισμό Πέραμα, το οποίο στην τελική του εξέλιξη θα είχε μήκος περίπου 750 μ., πλάτος έως 400 μ. και βάθος έως 130 μ.
Β. Εργοστάσιο μεταλλουργίας (κυάνωσης) του εξορύξιμου υλικού, περίπου 600 μέτρα δυτικά του ορυχείου (στην εικόνα με μαύρο ορθογώνιο περίγραμμα).
Γ. «Λίμνη» μεταλλευτικών τελμάτων εμβαδού περίπου 700 στρεμμάτων (στην εικόνα με μπλε χρώμα), σε μορφολογικό άνοιγμα στο βόρειο τμήμα του ρέματος «Παλιόρεμα», περίπου 300 μέτρα νοτιοδυτικά του ορυχείου.
Το 2008, το Συμβούλιο της Επικρατείας με την υπ’ αριθμ. 2315/2008 απόφασή του, ακύρωσε απόφαση του τότε αρμόδιου Υπουργείου με την οποία είχε προεγκριθεί η χωροθέτηση του "έργου χρυσού", στην περιοχή Περάματος και έκρινε, ότι οι εγκαταστάσεις πρέπει να απέχουν από τον οικισμό Πέραμα τουλάχιστον 500 μέτρα.
Η εταιρεία κατόπιν παρουσίασε ένα νέο σχέδιο των εγκαταστάσεων, οι οποίες χαρακτηρίζονται στις εικόνες με κόκκινα περιγράμματα: ΟΡΥ Ορυχείο, ΕΡΓ Εργοστάσιο, Χ.Τ. Χώρος Τελμάτων:
Α. Περικοπή ενός τμήματος του ορυχείου βορειοανατολικά ώστε να εκπληρωθεί η απόσταση των 500 μ. από τον οικισμό Πέραμα. Αντ’ αυτού επέκταση του ορυχείου προς νότια και νοτιοδυτικά.
Β. Μετατόπιση της θέσης του εργοστασίου μεταλλουργίας και τοποθέτηση 300 μέτρα νοτιοδυτικά του ορυχείου.
Γ. Αλλαγή σχεδιασμού του χώρου μεταλλευτικών τελμάτων και μετατόπιση αυτού 200 μ. νοτιοανατολικά του Λόφου Περάματος (του ορυχείου) ονόματι «Σπαλτζάκ», που διασχίζει τους πρασινοσχιστόλιθους και εκρέει στο κεντρικό ρέμα «Παλίορεμα». Όταν γεμίσει το ρέμα ο χώρος συσσώρευσης τελμάτων θα εξελιχθεί με ένα πολύπλοκο σύστημα εσωτερικών φραγμάτων σε μια ανυψωμένη πυραμιδοειδή εγκατάσταση πάνω από το εν λόγω ρέμα.
Το κεντρικό ρέμα «Παλιόρρεμα»
 |
| Άποψη προς βορρά. Στο βάθος ο Λόφος Περάματος |
Υπογραμμίζεται ότι το Παλιόρεμα θα είναι ο δέκτης των τοξικών αποβλήτων του συγκροτήματος μεταλλείου, των εξορύξεων, της διαχείρισης μεταλλευτικών τελμάτων και των τοξικών διαλυμάτων της όξινης απορροής, και θα τα οδηγεί μέχρι το Θρακικό Πέλαγος.
 |
| Άποψη προς νότο (προς Θρακικό Πέλαγος) |
Αναφορικά με τις διαρροές και διακίνηση στο υπόγειο υδρολογικό σύστημα, υπενθυμίζεται πάλι ότι το Παλιόρεμα ρέει εν μέρει κατά μήκος της δέσμης ρηγμάτων που συνθέτουν την ανατολική τεκτονική επαφή της Τάφρου Πετρωτών με την μεταμορφωμένη σειρά Μάκρης.
Το σχεδιαζόμενο συγκρότημα του μεταλλείου Περάματος
(Σχέδιο της εταιρείας Χ.Θ. στην ΜΠΕ 2012)
(Σχέδιο της εταιρείας Χ.Θ. στην ΜΠΕ 2012)
Κύριες μονάδες: ΟΡΥ Ορυχείο, ΕΡΓ Εργοστάσιο, Χ.Τ. Χώρος Τελμάτων. Υπόλοιπες εγκαταστάσεις βλ. σημειώσεις στο σχέδιο.
Οι ανοιχτοί χώροι του ορυχείο και της εγκατάστασης μεταλλευτικών τελμάτων αποτελούν κύριες πηγές όξινης απορροής και εκπομπής τοξικών μεταλλευτικών στοιχείων.
Μεγάλων διαστάσεων όξινης απορροής θα προέρχεται επίσης από διάφορες αποθέσεις εξορυχθέντων πετρωμάτων στον χώρο έκτασης περίπου 300Χ300 μέτρων στη βορειοδυτική πλευρά του ορυχείου α) «φτωχό μετάλλευμα» (μελανί χρώμα), β) «οξειδωμένα στείρα» (γκρίζο χρώμα) και γ) «θειούχα στείρα» (κόκκινο χρώμα), καθώς επίσης οι χώροι που παρουσιάζει το σχέδιο με ανοιχτό γκρίζο χρώμα (πλατεία «μεταλλεύματος» και άλλες εκχερσώσεις (για συνεργεία, δρόμους κλπ.).
Όλες αυτές οι αποθέσεις και οι εκχερσωμένοι - απογυμνωμένοι χώροι αποτελούνται από εξαλλοιωμένα πετρώματα με διάσπαρτο σιδηροπυρίτη. Όταν σε διαρκή φάση θα εκτίθενται στις ατμοσφαιρικές διαβρωτικές διεργασίες (οξυγόνου, βρόχινων νερών) θα προκαλούν ανάλογη όξινη απορροή.
Πιο δραματική θα είναι η απορροή όξινων νερών από τα λεγόμενα «θειούχα στείρα» με μεγάλες συγκεντρώσεις τοξικών μετάλλων, διότι τα «θειούχα» αυτά υλικά, εκτός από άφθονο σιδηροπυρίτη, περιέχουν σωρεία άλλων θειούχων ορυκτών με ψευδάργυρο (Zn) συνδεδεμένο με κάδμιο (Cd), χαλκό (Cu), μόλυβδο (Pb), κασσίτερο (Sn), αρσενικό (As), αντιμόνιο (Sb), βισμούθιο (Bi), τελλούριο (Te), σελένιο (Se) ( βλ. ορυκτολογική σύσταση παρακάτω).
Σχέδια εξόρυξης στον Λόφο Περάματος
Ο Λόφος Περάματος αποτελείται από εξαλλοιωμένα πετρώματα και διαχωρίζεται πετρολογικά σε δύο ενότητες:
Α. Το επάνω μέρος είναι ένα «οξειδωμένο σώμα» το οποίο έχει μεν στο κεντρικό του τμήμα σαν ανώτερο βάθος 130 μέτρα, λεπταίνει όμως πλευρικά στα 50-30 μέτρα και έχει στο μεγαλύτερο τμήμα κατά μήκος του λόφου πάχος μόνο 20-30 μέτρα. Μια γενική εικόνα αναφορικά με τις διαστάσεις του οξειδωμένου πετρώματος που προορίζεται για εξόρυξη δίνει η εικονιζόμενη τομή στην παρακάτω διαφάνεια. Το οξειδωμένο αυτό σώμα περιέχει ίχνη χρυσού από <1 έως 5 γραμμάρια στον τόνο πετρώματος. Σύμφωνα με τα δεδομένα των γεωτρήσεων η περιεκτικότητα ξεπερνάει μόνο σημειακά το όριο αυτό. Η εταιρεία δίνει τελικά σαν μέσο όρο χρυσού 3,6 g/t στη ΜΠΕ (2001) και 3,2 στη ΜΠΕ (2012). Σημειώνεται ότι η εταιρεία καθόρισε στην ΜΠΕ 2012 σαν όριο εκμεταλλευσιμότητος 1 γραμμάριο στον τόνο πετρώματος (για τις τροποποιήσεις των ορίων εκμεταλλευσιμότητος έγινε λόγος παραπάνω).
Σύμφωνα με τα δεδομένα της πρώτη Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ 2001), το επιφανειακό ορυχείο σχεδιάστηκε να καλύπτει σχεδόν ολόκληρο τον Λόφο Περάματος με διαστάσεις: μήκος 750 μέτρα και πλάτος έως 400 μέτρα. Με το νέο σχέδιο που παρουσιάστηκε στη ΜΠΕ το 2012 περιορίστηκε το βόρειο μέρος του ορυχείου κατά περίπου 200 μ. επεκτάθηκε όμως το νότιο και νοτιοανατολικό τμήμα κατά περίπου 100 μ. αντίστοιχα. Τα όρια των εκάστοτε ορυχείων παρουσιάζονται με ακρίβεια στην παρακάτω διαφάνεια.
Κατά την ΜΠΕ 2001 πρόκειται να εξορυχθούν και να περάσουν από μεταλλουργική επεξεργασία συνολικά περίπου 11.000.000 τόνοι και κατά την ΜΠΕ 2012 περίπου 10.000.000 τόνοι πετρώματος. Επ’ αυτών προστίθενται αντίστοιχα 3.600.000 και 2.400.000 οξειδωμένα και θειούχα «στείρα» αντίστοιχα (βλ. παρακάτω).
Β. Σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας, βρίσκεται κάτω από το «οξειδωμένο» σώμα ένας παχύς ορίζοντας με υψηλές περιεκτικότητες θειούχων ορυκτών πάχους μέχρι πάνω από 180 μέτρα (συνάγεται από την τομή της παρακάτω διαφάνειας). Στα σχήματα που παρουσιάζει η εταιρεία αναφέρονται δύο παραλλαγές: «θειούχα» (πετρώματα) και «θειούχο μετάλλευμα» (στις εικόνες εδώ με τα σύμβολα 2 και 2α). Η εταιρεία δεν εξηγεί στις ΜΠΕ ποια είναι η διαφορά μεταξύ αυτών και αποσιωπεί την ποσοτική - ποιοτική ορυκτολογική και χημική σύσταση των θειούχων αυτών μεταλοφοριών.
(σχ. της εταιρείας Χ.Θ.)
Γεωλογία: 1: Μεταµορφωµένα πετρώματα, 2: Θειούχα, 2α: Θειούχο μετάλλευμα 3: Οξειδωμένα πετρώματα, (με ίχνη χρυσού) 4: Οξειδωμένα πετρώματα ("στείρα").
Ειδική Μελέτη πανεπιστημιακών ερευνητών δίνει λεπτομερή περιγραφή της ορυκτολογικής σύστασης του εν λόγω πολυμεταλλικού ορίζοντα θειούχων.
Το θειούχο αυτό μετάλλευμα είναι άκρως λεπτόκοκκο. Η ψιλή κοκκίωση παίζει μεγάλο ρόλο διότι ευνοεί τις διαβρωτικές διεργασίες του. Το μετάλλευμα περιέχει κατά θέσεις πάνω από 30 % διάφορα θειούχα ορυκτά (massive sulfide). Κυριαρχούν τα σουλφίδια του σιδήρου (σιδηροπυρίτης και μαρκασίτης) και ακολουθούν ποσοτικά σουλφίδια του μολύβδου, ψευδαργύρου και χαλκού, διάφορα θειοάλατα, θειούχα ορυκτά του τελλουρίου - σεληνίου κ.ά. Η μελέτη περιγράφει πάνω από 20 θειούχα μεταλλικά ορυκτά, τα οποία παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα.
Από τα θειούχα αυτά ορυκτά πηγάζουν τα χημικά στοιχεία: σίδηρος (Fe), ψευδάργυρος (Zn) συνδεδεμένος με κάδμιο (Cd), χαλκός (Cu), μόλυβδος (Pb), κασσίτερος (Sn), αρσενικό (As), αντιμόνιο (Sb), βισμούθιο (Bi), τελλούριο (Te), σελένιο (Se) και φυσικά άφθονο θείο (S). H εξόρυξη ενός τέτοιου πολυμεταλλικού θειούχου κοιτάσματος σε ανοιχτό (!) ορυχείο θα έχει καταστροφικές συνέπειες στην όξινη απορροή και την εκπομπή τοξικών μεταλλικών στοιχείων.
Επιπτώσεις στο οικοσύστημα από την εξόρυξη πολυμεταλλικών θειούχων
Η εταιρεία, επιδιώκοντας να προβάλλει το έργο της κατά το δυνατόν ανώδυνο, ισχυρίζεται ότι η εξόρυξη στον Λόφο Περάματος θα περιοριστεί μόνο στο επάνω «οξειδωμένο» πέτρωμα και για τον λόγο αυτό «δεν θα υπάρχει θέμα όξινης απορροής και εκτόξευσης τοξικών χημικών στοιχείων». Η δήλωση αυτή της εταιρείας δεν είναι αξιόπιστη. Διάφορα κριτήρια οδηγούν στο συμπέρασμα ότι εξόρυξη θα συνεχιστεί σε βαθύτερα επίπεδα με απρόβλεπτες επιπτώσεις στην όξινη απορροή και στην εκπομπή τοξικών μεταλλικών στοιχείων στο περιβάλλον.
Έστω εάν δεχτούμε το δεδομένο ότι η εξόρυξη θα περιοριστεί στο οξειδωμένο σώμα, θα προκύψουν εντούτοις στην εξέλιξη των εξορύξεων μεγάλες ποσότητες θειούχων και θα έχουν επιπλέον σαν υλικά των μεταλλευτικών τελμάτων δραματικές επιπτώσεις στην όξινη απορροή, στην εκπομπή τοξικών στο οικολογικό-υδρολογικό σύστημα και στη Δημόσια Υγεία.
Ή εταιρεία παρουσιάζει τον «οξειδωμένο» ορίζοντα σαν ένα ενιαίο ομοιογενές σώμα και αποφεύγει να κάνει λόγο για τη συμμετοχή σιδηροπυρίτη και άλλων θειούχων ορυκτών που θα απαντώνται με αυξανόμενο βάθος της εξόρυξης. Η φύση όμως δεν είναι τόσο απλοποιημένη, όπως θέλει να την παρουσιάσει η εταιρεία. Είναι γνωστό ότι τα εξαλλοιωμένα αυτά πετρώματα παρουσιάζουν παραλλαγές σε περιθώρια μερικών μέτρων (και εκατοστών του μέτρου), ιδιαίτερα σε υδροθερμικά εξαλλοιωμένες περιοχές, όπου αυτά επηρεάστηκαν ποικιλοτρόπως από τα διερχόμενα θερμά διαλύματα. Εκτός του σιδηροπυρίτη θα παρεμβάλλονται και άλλες παραλλαγές θειούχων μεταλλοφοριών σαν «φακοί» ή σαν φλεβικές και στρωματοειδείς συγκεντρώσεις στο οξειδωμένο σώμα. Εγκλωβισμένα τμήματα της «θειούχας μεταλλοφορίας» μέσα στο «οξειδωμένο σώμα» παρουσιάζουν μάλιστα σχήματα της ίδιας της εταιρείας (βλ. π.χ. δεξιά εικόνα στην επόμενη διαφάνεια και τομή Τ.3 στη μεθεπόμενη διαφάνεια).
Επιπλέον δείχνουν παραστατικά τα σχήματα της της ίδιας της εταιρείας το μικρό πάχος του επάνω οξειδωμένου σώματος, ιδιαίτερα στην ανατολική πλευρά του ορυχείου με αποτέλεσμα οι εξορύξεις να συναντήσουν τις θειούχες μεταλλοφορίες ήδη στα 10-15 μέτρα κάτω από τον οξειδωμένο ορίζοντα. Άλλωστε δείχνει η δεξιά εικόνα της επόμενης διαφάνειας, ότι σε μικρό βάθος τα θειούχα πετρώματα έχουν σχεδόν ίδιες διαστάσεις με το οξειδωμένο πέτρωμα το οποίο συρρικνώνεται αισθητά.
Οι εκπρόσωποι της εταιρείας ενοχλούνται και αποφεύγουν την συζήτηση και κριτική σχετικά με το θέμα της εξόρυξης και διαχείρισης των θειούχων. Το εξής παράδειγμα δείχνει την επ’ αυτού αδιέξοδη θέση καθώς επίσης την αναξιοπιστίας της εταιρείας: Η ΜΠΕ 2001 αναφέρει ότι από την εξόρυξη θα προκύψουν 2.775.000 τόνοι «οξειδωμένα στείρα» και 823.000 τόνοι «θειούχα στείρα». Ύστερα από έντονη κριτική σχετικά με την επικινδυνότητα των θειούχων, η εταιρεία στην επόμενη ΜΠΕ το 2012 μείωσε σε απαράδεκτο βαθμό την εξόρυξη «θειούχων στείρων». Η εταιρεία δεν εξηγεί γιατί λοιπόν η ΜΠΕ του 2012 αναφέρει 2.284.000 (μείωση 18%) τόνους «οξειδωμένα στείρα » και μόνο 140.000 τόνους (μείωση 83%) «θειούχα» στείρα.
Αντίθετα, κατά τις δικές μας εκτιμήσεις η εξόρυξη θειούχων θα αυξηθεί κατά το νέο σχέδιο της νότιας και νοτιοανατολικής επέκτασης του ορυχείου που παρουσίασε η εταιρεία στη ΜΠΕ 2012 (βλ. εικόνες στην επόμενη διαφάνεια), διότι α) η μεταλλοφορία θειούχων είναι εντονότερη νοτιοανατολικά δίπλα στο ανατολικό κύριο ρήγμα της Τάφρου και β) το νότιο τμήμα του ορυχείο θα κατέβει σε χαμηλό μορφολογικό επίπεδο, πιθανόν στη θειούχα μεταλλοφορία.
Η εταιρεία κάνει αναφορά για «οξειδωμένα και θειούχα στείρα», Τα ονομάζει «στείρα» με την έννοια ότι δεν περιέχουν τα απαραίτητα για εξόρυξη «ίχνη χρυσού» ή σαν «δυσκατέργαστα» δεν είναι «χρήσιμα» (στην περίπτωση των θειούχων). Για λόγους συντομίας δεν θα σχολιάσουμε εδώ με την παράδοξη χρήση του όρου «στείρο», θα κάνουμε όμως μερικές γενικές παρατηρήσεις για την εκτίμηση των εξορύξιμων υλικών:
Οι αριθμοί αποτελούν εκτιμήσεις από τα δεδομένα των γεωτρήσεων. Οι ορίζοντες «οξειδωμένων» - «θειούχων» δεν είναι λοιπόν (και δεν μπορούν να είναι) απόλυτα προσδιορισμένοι, οπότε στις πραγματικές συνθήκες παραγωγής ο χαρακτηρισμός κάποιου στείρου ως «οξειδωμένου» δεν αποκλείει την παρουσία «θειούχου» υλικού σ΄ αυτό. Προφανώς ο διαχωρισμός θα γίνεται «οπτικά» κατά τη φάση της εκσκαφής μεγάλων ποσοτήτων εξορυχθέντος πετρώματος (με τα «στείρα») ημερησίως μέχρι επάνω από 5.000 τόνων!!!), το οποίο κατά την εκσκαφή και μετατόπιση του με πελώριους εκσκαφείς θα αναμειγνύεται επανειλημμένα, και διερωτάται κανείς πως είναι δυνατόν να διαχωρίζεται το πέτρωμα σε «χρήσιμο», «μη χρήσιμο (στείρο)» και «θειούχο» ή «οξειδωμένο» με όλα τα δυνατά μεταβατικά στάδια;
Γεγονός είναι ότι η παρουσία θειούχων έστω και σε μικρές ποσότητες στα «οξειδωμένα» υλικά αποτελούν αστοχία με ανάλογες συνέπειες στην μεταλλουργική επεξεργασία και στην εναπόθεση τους σαν μεταλλευτικό τέλμα, και δεν θα σταθούμε στο γεγονός ότι παρόμοια υλικά με διάσπαρτο σιδηροπυρίτη (και μείξεις άλλων θειούχων), που θα χαρακτηρίζονται σαν «οξειδωμένα στείρα», θα χρησιμοποιούνται μάλιστα για την κατασκευή (!!) εσωτερικών αναχωμάτων στον «πυραμιδοειδή» χώρο εναπόθεσης τελμάτων, πράγμα που σημαίνει ανεύθυνη ένταση και επέκταση της όξινης απορροής.
Μεταλλουργική επεξεργασία - «Κυάνωση»
Μετά την εξόρυξη ακολουθεί η θραύση και η ακραία ψιλή λειωτρίβηση των εξορυχθέντων πετρωμάτων. Σημειώνεται ότι τα ψήγματα χρυσού είναι συνήθως της τάξης 1-5 μικρά (χιλιοστά του χιλιοστού!!) και για τη δυνατόν καλύτερη απόληψη επιδιώκεται ανάλογά εντατική υγρή λειοτρίβηση του πετρώματος για να ακολουθήσει η εκχύλιση του χρυσού με χρήση διαλύματος κυανιούχου νατρίου (NaCN) σε συστοιχία μεγάλων δεξαμενών διαμέτρου 9 μέτρων και ύψους 10 μέτρων.
Δεν θα ασχοληθούμε εδώ με το πρόβλημα της μεγάλης κατανάλωσης νερού (ημερησίως περίπου 4.000 κυβ. μέτρα!!!) στην άνυδρη αυτή περιοχή, διότι δεν αποτελεί θέμα της παρούσας εισήγησης αλλά είναι απαραίτητο να γίνει πληροφόρηση για την κατανάλωση κυανίου. Σωστά έπαιξε μέχρι τώρα το θέμα «κυάνωση» βασικό ρόλο στην επιχειρηματολογία κατά της βιομηχανίας εκμετάλλευσης χρυσού, εφ’ όσον η εταιρεία θα διαχειρίζεται χιλιάδες τόνους κυανιούχου νατρίου (βλ. παρακάτω), το οποίο ήδη στο 0,1-0,2 γραμμάριο είναι θανατηφόρο για τον άνθρωπο. Άλλωστε, το κυανιούχο νάτριο, σαν βασικό χημικό αντιδραστήριο, θα παίζει μεγάλο ρόλο στη διαλυτοποίηση μετάλλων και πολύπλοκες χημικές αντιδράσεις.
Σύμφωνα με την ΜΠΕ 2012 θα χρησιμοποιούνται στο προτεινόμενο έργο Περάματος 0,6 Kg κυανιούχο νάτριο (NaCN) ανά τόνο εξορυχθέντος και επεξεργασθέντος πετρώματος. Σύμφωνα πάλι με τα δεδομένα της εταιρείας θα επεξεργάζονται την ημέρα, δηλαδή θα περνούν από κυάνωση πάνω από 3.500 τόνοι πετρώματος (το εργοστάσιο επεξεργασίας θα εργάζεται ασταμάτητα και τις 7 ημέρες της εβδομάδας). Από αυτά προκύπτουν: 3.500 τόνοι πετρώματος Χ 0,6 Kg NaCN = 2.100 Kg NaCN. Δηλαδή, κατανάλωση κυανίου ημερησίως πάνω από 2 και ετησίως πάνω από 765 τόνους.
Συμπέρασμα: Μόνο το έργο Περάματος θα καταναλώσει 6.000 - 7.000 τόνους (!!!) κυανιούχο νάτριο στα 8 - 9 χρόνια λειτουργίας του. Οι ποσότητες αυτές που προκύπτουν από τα στοιχεία της ίδιας της εταιρείας, αποτελούν οπωσδήποτε τα κατώτερα όρια κατανάλωσης κυανίου. Η εταιρεία αποκρύπτει μάλλον και εδώ το πραγματικό μέγεθος της κατανάλωσης κυανίου. Η ΜΠΕ 2001 αναφέρει κατανάλωση κυανίου 0,73 Κg ανά τόνο πετρώματος. Αυτό σημαίνει αύξηση κατανάλωσης κυανίου κατά 20%.
Μεταλλουργία (κυάνωση) των εξορύξιμων πετρωμάτων (θα λειτουργεί όλες τις ημέρες του χρόνου Χ 24 ώρες)
Από αριστερά: θραύση, λειοτρίβηση σε διάφορα στάδια, εκχείλιση σε υδατικό διάλυμα κυανιούχου νατρίου σε κυλινδρικές δεξαμενές διαμέτρου 8 μ. και ύψους 10 μ. (φωτογρ. Σεπτ. 2003, μεταλλείο χρυσού Ovacik Τουρκίας).
Θα επεξεργάζονται σε κυανιούχο υδατικό διάλυμα την ημέρα 3.500 τόνοι πετρώματος.
Κατανάλωση νερού ημερησίως: περίπου 4.100 κυβ. μ. (στερεά : υγρά 46 : 54).
Κατανάλωση Κυανιούχου νατρίου (NaCN): 0,6 Kg στον τόνο πετρώματος (ΜΠΕ 2012).
0,6 Kg NaCN Χ 3.500 τόνοι πετρώματος = 2.100 Kg (2,1 t) NaCN,
2,1 τόνοι NaCN X 365 ημέρες = 766,5 τόνοι NaCN,
766,5 τόνοι NaCN Χ 8 χρόνια = 6.132 τόνοι NaCN,
766,5 τόνοι NaCN Χ 9 χρόνια = 6.898 τόνοι NaCN.
Εναπόθεση μεταλλευτικών τελμάτων
Στη πρώτη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (του 2001) η εταιρεία "Χρυσωρυχεία Θράκης" είχε προγραμματίσει λεκάνη ("λίμνη") καθίζησης των μεταλλευτικών τελμάτων διαμέτρου περίπου 700 στρεμμάτων σε μορφολογικό άνοιγμα στο βόρειο τμήμα του κεντρικού ρέματος "Παλιόρεμα".
Η εταιρεία προβάλλει από το 2011 (και παρουσίασε στη ΜΠΕ το 2012) ένα άλλο σχέδιο εγκατάστασης των μεταλλευτικών τελμάτων περίπου 500 μέτρα νότια του οικισμού Περάματος και 200 μέτρα νοτιοανατολικά του ορυχείου, επάνω από τη χαράδρα ενός ρέματος, με την παλιά τουρκική ονομασία «Σπαλτζάκ», που εκρέει στο Παλιόρεμα. Ο χώρος αυτός θα έχει σαν βάση περίπου τριγωνικό σχήμα με πλευρές μήκους περίπου 900, 750 και 650 μέτρα (βλ. παρακάτω διαφάνεια). Το κύριο φράγμα (ανάχωμα) στο ρέμα Σπαλτζάκ θα έχει ύψος 40 μέτρα!!. Σημειώνεται πάλι ότι η πελώρια αυτή εγκατάσταση θα βρίσκεται σε περιοχή ισχυρά τεκτονισμένων και κατακερματισμένων πρασινοσχιστολίθων υψηλού βαθμού διαπερατότητας.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό της εταιρείας, η χωρητικότητα της συγκεκριμένης χαράδρας επαρκεί για την εναπόθεση μεταλλευτικών τελμάτων 1.800.000 κυβ. μέτρων = 2.900.000 τόνων.
Για τα υπόλοιπα τέλματα 4.900.000 κυβ. μέτρων = 7.900.000 τόνων, σχεδίασε η εταιρεία την "ανυψωτική επέκταση" του χώρου εναπόθεσης, ως εξής: Όταν θα γεμίσει το ρέμα με τέλματα σε περίπου δύο χρόνια μέχρι το υψόμετρο 295 μέτρα, «προβλέπεται η κατασκευή εσωτερικών αναχωμάτων ύψους 5 μέτρων, χρησιμοποιώντας ως υλικό κατασκευής μεταλλευτικά «οξειδωμένα στείρα» σε 10 επίπεδα. Όταν δηλαδή γεμίσει η λεκάνη του ρέματος, θα ανορθωθεί επάνω στο «αποστραγγισμένο» τέλμα το ανάχωμα του 1ου επιπέδου, ύψους 5 μέτρων. Όταν τα τέλματα γεμίσουν σε διάστημα μερικών μηνών το νέο αυτό χώρο, θα ανορθωθεί πάλι επάνω στο «αποστραγγισμένο» τέλμα το ανάχωμα του δευτέρου επιπέδου και ούτω κάθε εξής.
Η πελώρια αυτή "χαβούζα" θα ανυψωθεί με αυτόν τον τρόπο από τα 195 στα 245 μέτρα (δηλαδή κατά 50 μέτρα). Τελικά θα ξεπροβάλλει μια γιγαντιαία τριγωνική "βαθμιδώδης πυραμίδα" από μεταλλευτικά τέλματα και αναχώματα (βλ. επόμενη διαφάνεια). Το συνολικό ύψος από το βαθύτερο σημείο του ρέματος μέχρι τη στέψη της πυραμίδας θα πλησιάσει τα 90 μέτρα!!! (συγκριτικά όσο τρεις επανωτές 10όροφες πολυκατοικίες).
Διερωτάται κανείς, πώς είναι δυνατόν να στηριχθεί ένα τέτοια μεγάλο σύστημα αναχωμάτων σε ασταθή ιζήματα τελμάτων, όταν αυτά έχουν μια κοκκίωση μερικών «μικρών» (μερικών χιλιοστών του χιλιοστού) και συμπεριφέρονται σαν αργιλικά υλικά με τα γνωστά φαινόμενα "θιξοτροπίας" και ρευστότητας σε περίπτωση βροχοπτώσεων, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται διαρκή προβλήματα στη σταθεροποίηση των αναχωμάτων. Αντίθετα, σε περιπτώσεις μεγάλης ξηρασίας εμφανίζουν τέτοιου είδους ιζήματα ρηγματώσεις, καθιζήσεις και μεταπτώσεις που θα επηρεάζουν ανάλογα τα αναχώματα. Οι επιδράσεις όλων αυτών των φαινομένων στις εναλλασσόμενες καιρικές συνθήκες καθιστούν απαράδεκτο ένα τέτοιο σύστημα εναπόθεσης τοξικών μεταλλευτικών τελμάτων που θα εξελιχθεί σίγουρα σε μία διαρκή πηγή διαρροών τοξικών ουσιών.
Υπάρχουν μάλιστα πιθανότητες σε μια ασυνήθιστη βροχόπτωση να σπάσουν ορισμένα τμήματα της πυραμίδας και να παρασύρουν σαν "ντόμινο" ολόκληρο το σύστημα στο Παλιόρεμα και κατόπιν στον παραλιακό χώρο Μεσημβρίας - Πετρωτών και στο Θρακικό Πέλαγος.
Η συνισταμένη των δυνάμεων πίεσης απειλεί στην τελική ανάλυση και το κύριο ανάχωμα (φράγμα της λεκάνης) στην κατάντη του ρέματος Σπαλτζάκ. Οι ιδικοί μηχανικοί στατικής ας βγάλουν συμπέρασμα, κατά πόσο είναι δυνατόν ένα τέτοιο ανάχωμα να αναχαιτίσει την πίεση μια μάζας τελμάτων 6,7 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων = 10,8 εκατομμυρίων τόνων και ύψους σχεδόν 90 μέτρων (+ το βάρος των εσωτερικών αναχωμάτων).
Για λόγους συντομίας δεν θα προχωρήσουμε στο θέμα της ορυκτολογικής και χημικής σύστασης των μεταλλευτικών τελμάτων, παρά θα παραπέμψουμε επ’ αυτού σε προηγούμενη εισήγηση στο διαδίκτυο με τίτλο: «Ορυκτοχημεία των μεταλλευτικών τελμάτων στο προτεινόμενο έργο Περάματος Έβρου»
Τα σχέδια εκμετάλλευσης χρυσού στις Σάπες
Για τα σχέδια εκμετάλλευσης χρυσού στις Σάπες θα δώσουμε εδώ συμπληρωματικά μια συνοπτική παράσταση του προτεινόμενου έργου. Σημειώνεται ότι η περίπτωση Σαπών είναι παραδειγματική για τις προθέσεις επεκτάσεων των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων της Eldorado Gold στη Θράκη
Το σχεδιαζόμενο έργο Σαπών είναι πολύπλοκο και η θυγατρική εταιρεία της Eldorado Gold, η «Μεταλλευτική Θράκης» προβάλλει εξορύξεις διαφόρων τύπου μεταλλοφοριών:
α) Η υπόγεια θειούχα εμφάνιση «Οχιάς»: Η εταιρεία σχεδιάζει υπόγεια εξόρυξη ενός σώματος θειούχας μεταλλοφορίας σε βάθος περίπου 200 μέτρα κάτω από τη βόρεια πλαγιά του λόφου «Οχιά», ανατολικά Σαπών.
β) Η εμφάνιση Αγίου Δημητρίου: Πρόκειται για μία κλασική επιθερμική εμφάνιση «τύπου Περάματος» με χαρακτηριστικά εξαλλοιωμένα, οξειδωμένα (ξεθωριασμένα) πετρώματα, με «πυριτικό καπέλο» κλπ. Η μέση περιεκτικότητα σε χρυσό είναι 3,5 γραμμάρια στον τόνο πετρώματος, επίσης συγκρίσιμη με αυτή του Περάματος (3,2 g/t). Η εταιρεία Σαπών προτείνει εδώ επιφανειακή εξόρυξη. Τονίζεται ότι, η ανάκτηση των ιχνών αυτών χρυσού σε τέτοια πετρώματα είναι δυνατή (όπως στο Πέραμα) μόνο με χρήση κυανίου (βλ. παρακάτω). Παρόμοιο χαρακτήρα εξαλλοιώσεων παρουσιάζει και η εμφάνιση Γκρεμός.
Ως γνωστόν η εταιρεία Σαπών προγραμμάτιζε μέχρι το 2000 τη μεταλλουργική ανάκτηση χρυσού από τα εξορυχθέντα πετρώματα με τη μέθοδο της κυάνωσης (όπως και η εταιρεία Περάματος). Μετά την γνωστοποίηση της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας τον Απρίλιο 2001 κατά της επεξεργασίας χρυσού στη Χαλκιδική με τη μέθοδο της κυάνωσης, η εταιρεία των Σαπών αφαίρεσε από τις προτάσεις της το καυτό θέμα «κυάνωση» και επινόησε ένα άλλο σχέδιο ανάκτησης χρυσού, το οποίο παρουσίασε στην ΜΠΕ το 2002 και έχει ως εξής:
1) ανάκτηση των μεταλλικών θειούχων ορυκτών (σιδηροπυρίτης, χαλκούχα ορυκτά) από τα εξορύξιμα πετρώματα με τη μέθοδο της «επίπλευσης», διότι τα μεταλλικά αυτά θειούχα ορυκτά εγκλείουν τα ίχνη - ψήγματα χρυσού και
2) εξαγωγή του «χρυσοφόρου χαλκούχου συμπυκνώματος» στο εξωτερικό για πυρομεταλλουργική ανάκτηση του χρυσού.
Το σχήμα περί ανάκτησης του περιβόητου "χρυσοφόρου χαλκούχου συμπυκνώματος" με τη μέθοδο της «επίπλευσης» έχει πολλά αναξιόπιστα στοιχεία. Το σχέδιο αυτό ως μη αξιόπιστο απορρίφθηκε το 2002 από το Περιφερειακό Τμήμα Θράκης του ΤΕΕ, τα Νομαρχιακά και Δημοτικά Συμβούλια και όλους τους άλλους φορείς της Θράκης.
To σχήμα της «μη χρήσης κυανίου» βρίσκεται σε αντίθεση και με τα μελλοντικά σχέδια του έργου. Η εταιρεία Σαπών έχει συγκεκριμένα σχέδια επέκτασης μεταλλευτικών δραστηριοτήτων, τα οποία όμως για ευνόητους λόγους αποσιωπεί στη δημόσια συζήτηση. Στη ΜΠΕ 2002 αναφέρεται παρεμπιπτόντως η διεύρυνση μεταλλευτικών δραστηριοτήτων ενώ στις ιστοσελίδες προηγουμένων μητρικών εταιρειών παρουσιάστηκαν επανειλημμένα χάρτες με 9 ακόμη εμφανίσεις μελλοντικών εξορύξεων μέσα στη παραχώρηση ΔΜΜ-Ε5, από ΒΑ Σαπών μέχρι Κασσιτερές και Συκορράχη: 1) Δυτική Οχιά (Wiper West), 2) Δυτικός Γκρεμός (Scarp West), 3) Καμένο, 4) Σάπανα, 5) Αγ. Νικόλαος, 6) Γαλαξίας, 7) Αγ. Βαρβάρα, 8) Αδουλάριος και 9) Έβρος. Στην ΜΠΕ-2002 αναφέρεται και ο Άγ. Κωνσταντίνος, 800 μέτρα νοτιοανατολικά Κασσιτερών (βλ. Σχ. 2.3 στην παρακάτω διαφάνεια)
Πράσινες κηλίδες: Οι σχεδιαζόμενες εξορύξεις Οχιά, Άγ. Δημήτριος, Γκρεμός.
Μπλε κηλίδες: Πολυάριθμες πυριτιώσεις (πυριτικά καπέλα, επιθερμικά συστήματα, περιοχές μελλοντικών εξορύξεων, βλ. Εικ. 2.3 επόμενης διαφάνειας (χάρτης ΜΠΕ 2002 της εταιρείας «Μεταλλευτική Θράκης»).
Από τα γεωλογικά και πετρολογικά δεδομένα της εν λόγω περιοχής μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι εμφανίσεις αυτές απαιτούν επιφανειακές εξορύξεις και για τη μεταλλουργική επεξεργασία τη χρήση κυανίου. Πολυάριθμες εμφανίσεις της λεγόμενης «ζώνης επιθερμικού χρυσού», από Σάπες μέχρι Πέραμα - Πετρωτά, αποτελούνται κυρίως από οξειδωμένα πετρώματα «τύπου Περάματος» που ως γνωστό προορίζονται για επιφανειακή εξόρυξη. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και οι από την εταιρεία χαρακτηρισμένες «νέες χρυσοφόρες δομές» δηλαδή οι προβλεπόμενες εννέα (9) εμφανίσεις μελλοντικών μεταλλευτικών δραστηριοτήτων.
Οι συνθήκες και οι μορφές εξαλλοιώσεων, οι ορυκτολογικές παραγενέσεις, οι περιεκτικότητες χρυσού σε ίχνη της τάξης 1-5 g/t και η σύμφυση των μικροσκοπικών ψηγμάτων χρυσού (μεγέθους συνήθως μέχρι 5 µm = χιλιοστά του χιλιοστού!!) με πυριτικά ορυκτά του πετρώματος απαιτούν τη μέθοδο της κυάνωσης για την ανάκτηση του χρυσού από το πέτρωμα. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι η εταιρεία, κατά την επέκταση και εξέλιξη των μεταλλευτικών και μεταλλουργικών της δραστηριοτήτων θα προβεί και στην παραχώρηση ΔΜΜ-Ε5 των Σαπών σε πολλαπλές επιφανειακές εξορύξεις και θα χρησιμοποιήσει τη μέθοδο της κυάνωσης.
Η «επιθερμική ζώνη» από ανατολικά Σαπών μέχρι Κασσιτερές και Συκορράχη - συμπεριλαμβανομένων και των μεταλλείων Οχιάς, Αγ. Δημητρίου και Γκρεμού - θα μετατραπεί σε μερικές δεκαετίες σε ένα απέραντο συγκρότημα τουλάχιστον 12 μεταλλείων. Μπορεί λοιπόν ο καθένας να φανταστεί, τι σημαίνει να περιέχει μία περιοχή 8 Χ 2-4 χιλιομέτρων (21 τετρ. χλμ.) πάνω από 10 επιφανειακά ορυχεία διαστάσεων πολλών εκατοντάδων μέτρων καθώς επίσης ισάριθμες και σε χωρητικότητα ισοδύναμες «χαβούζες» τοξικών μεταλλευτικών τελμάτων (συνήθως θα γεμίζουν τα γειτονικά ρέματα). Επ΄ αυτών πρέπει να προστεθούν οι απογυμνωμένες περιοχές για τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας, δρόμοι, πλατείες συσσώρευσης εξορυχθέντων πετρωμάτων κ.λ.π. Τελικά δημιουργείται το ερώτημα, εάν και ποιοι χώροι θα παραμείνουν για την ποιοτική ζωή των κατοίκων στις περιοχές αυτές μεταξύ επιφανειακών ορυχείων, απογυμνωμένων σεληνιακών τοπίων και γιγαντιαίων λεκανών μεταλλευτικών τοξικών τελμάτων;
Επίλογος
Εάν η Πολιτεία αδειοδοτήσει την εκμετάλλευση χρυσού στο Πέραμα, θα προδιαγράψει ουσιαστικά την οικολογική καταστροφή της Θράκης.
Οι περιβαλλοντικές καταστροφές και οι κίνδυνοι στη Δημόσια Υγεία πολλαπλασιάζεται εάν λάβουμε υπόψη το πλήθος εξορύξεων με ισάριθμες λίμνες μεταλλευτικών τελμάτων σε μια μελλοντική εξέλιξη 10-20 ετών. Οι μεταλλευτικές εταιρείες με τις προβλεπόμενες επεκτάσεις των μεταλλευτικών τους δραστηριοτήτων θα μεταβάλλουν την περιοχή από Πέραμα / Πετρωτά μέχρι Συκορράχη και στη συνέχεια μέχρι ΒΑ Σαπών, μήκους πάνω από 20 χλμ και πλάτους 3-6 χλμ, σε μια ζώνη επιφανειακών ορυχείων. Οι μαζικές εξορύξεις και οι ισάριθμες γιγαντιαίες λεκάνες/πυραμίδες μεταλλευτικών τελμάτων θα αλλοιώσουν ριζικά το φυσικό τοπίο και θα δηλητηριάσουν ανεπανόρθωτα μεγάλα τμήματα στην πιο ενδιαφέρουσα λοφώδη περιοχή Σαπών - Μαρώνειας - Μεσημβρίας που αποτελεί τη μορφολογική γέφυρα μεταξύ της ορεινής Ροδόπης και του Θρακικού Πελάγους.
Η «οργωμένη» και «δηλητηριασμένη» αυτή ζώνη θα διχάσει μοιραία τη Θράκη περίπου κατά μήκος της συνοριακής γραμμής μεταξύ των Νομών Ροδόπης και Έβρου με απρόβλεπτες οικολογικές επιπτώσεις και καθοριστική υποβάθμιση της περιοχής και της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Η εκμετάλλευση χρυσού θα επιφέρει όχι μόνο την περιβαλλοντική πτώχευση και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της Θράκης αλλά θα έχει και αρνητική οικολογική και οικονομική εξέλιξη, όπως στη γεωργία, στην αλιεία, στον τουρισμό και σε άλλες επαγγελματικές και κοινωνικές δραστηριότητες. Στο ερώτημα, ποιο θα είναι τελικά το κέρδος της Θράκης από τη μοιραία αυτή μεταλλευτική δραστηριότητα υπάρχει μόνο η απάντηση: Κατεστραμμένη Γη, δηλητήρια και μεταλλευτικά τέλματα.
Η τοπική κοινωνία δεν πρέπει να συναινέσει στην εγκατάσταση - λειτουργία της συγκεκριμένης επένδυσης, βασιζόμενη στις αρχές, ότι προέχει η σταθερή υποστήριξη των καίριων συμφερόντων του συνόλου του τοπικού πληθυσμού και όχι μόνο μιας εταιρείας ή επαγγελματικής ομάδας, και ότι η σημερινή γενεά δεν πρέπει και δεν έχει το δικαίωμα στον ταχύ ρυθμό μερικών χρόνων να λεηλατήσει, να καταστρέψει και να μολύνει τη φύση, η οποία δημιουργήθηκε σε περιόδους χιλιάδων και εκατομμυρίων χρόνων και να υποβαθμίσει έτσι τους φυσικούς πόρους που οφείλουν να είναι διαθέσιμοι για τις επόμενες γενεές.
➤ Κατεβάστε εδώ την Εισήγηση του κ. Αρίκα σε Παρουσίαση PowerPoint
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω