Η ιστορία του ιστιοφόρου ΘΑΛΕΙΑ που ναυπηγήθηκε στους ταρσανάδες της Σάμου το 1935 και νηολογήθηκε στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης με αριθμό 30.
της Ουρανίας Πανταζίδου
Ψάχνοντας πληροφορίες για το τελευταίο άρθρο μου, που αφορούσε τον Ιωάννη Πελτέκη, τον Έλληνα πράκτορα των Βρετανών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη σχέση του με την Αλεξανδρούπολη βρήκα κάποιες πληροφορίες για το ιστιοφόρο σκάφος ΘΑΛΕΙΑ, επίσης από την ακριτική πόλη του Έβρου, που έδρασε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και στο Αιγαίο την περίοδο της Κατοχής. (Το άρθρο για τον Ιωάννη Πελτέκη δημοσιεύθηκε στις 25 Μαΐου 2025: www.alexpolisonline.com/2025/05/blog-post_65.html)
Μιλώ για το ιστιοφόρο του Γεωργίου Γανώση, που ναυπηγήθηκε στους ταρσανάδες της Σάμου το 1935. Όπως γράφεται ήταν φτιαγμένο από ξύλα πεύκου και μουριάς από διαλεγμένα δέντρα των δασών του νησιού.
Να σημειώσω εδώ ότι οι καραβομαραγκοί επέλεγαν τα πεύκα της Σάμου γιατί με τις χοντρές διακλαδώσεις τους παρείχαν έτοιμα τα στραβόξυλα για τις πόστες κι ένα ξύλο άσηπο, ποτισμένο με ρετσίνι, ανθεκτικό και υπάκουο. Το ρετσίνι ανέβαζε την κατασκευαστική ποιότητα της τραχείας πεύκης της Σάμου, που ήταν περιζήτητη και τροφοδοτούσε όλα σχεδόν τα ναυπηγεία της Ελλάδας.
Το βάφτισαν ΘΑΛΕΙΑ από το όνομα της συζύγου του Γεωργίου Γανώση, που ήταν ιδιοκτήτης κατά 50% ενώ από 25% είχαν οι φίλοι του Αθανάσιος Ζαρκάδης και Κώστας Μαυρίδης.
 |
| Φωτογραφία: Θ. Ορδουμποζάνη - περιοδικό Ο ΦΑΡΟΣ |
Το ΘΑΛΕΙΑ, που ήταν νηολογημένο στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης με αριθμό νηολογίου 30, ήταν τύπου - μάλλον «βαρκαλά»*, έχοντας δίστηλη ιστιοφορία και χρησιμοποιείτο κυρίως για τη μεταφορά ζώων και ξύλων. Σύμφωνα με μαρτυρίες καπετάνιων της εποχής εκείνης ήταν «Ο μικρός γίγαντας του Αιγαίου».
 |
| Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης το 1935 www.amapola.gr |
Έκανε και ταξίδια πιο μακρινά, προς το Βόσπορο αλλά και τη Μαύρη Θάλασσα. Σ΄ ένα τέτοιο μπάρκο το πέτυχε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στη Ρουμανία. Οι Γερμανοί αιχμαλώτισαν το προσωπικό μα στη συνέχεια άφησαν ελεύθερους καπετάνιο και πλήρωμα, που επέστρεψαν με το πλοίο στην πατρίδα.
 |
| ΘΑΛΕΙΑ, ο μικρός γίγαντας του Αιγαίου Φωτογραφία: Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού |
Αλεξάνδρεια 1941
Μετά την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα η Κυβέρνηση και το Πολεμικό (Βασιλικό τότε) Ναυτικό κατέφυγαν στην Αλεξάνδρεια. Από εκεί το Ναυτικό θα συνέχιζε τον αγώνα του έως και το 1944.
Εκεί ο έφεδρος Αντιπλοίαρχος Εμμανουήλ Ματθαίος (προαχθείς το Μάιο του 1941) θα οργανώσει τον Ελληνικό Στολίσκο Ναρκαλιευτικών αρχίζοντας με τα καΐκια Σεβαστή, Χρήστο και Άγιο Γεώργιο.
Στη συνέχεια και με κίνδυνο της ζωής του θα μεταβεί στην Κρήτη προς αναζήτηση και άλλων κατάλληλων σκαφών. Εκεί βρήκε εγκαταλελειμμένο μόνο το ΘΑΛΕΙΑ. Το είχαν εγκαταλείψει οι Άγγλοι μετά την κατάληψη του νησιού από τους Γερμανούς το 1941.
Με αυτά τα τέσσερα σκάφη ο Ματθαίου θα οργανώσει τον στολίσκο των ναρκαλιευτικών. Αργότερα ο στολίσκος θα ενισχυθεί και με άλλα σκάφη.
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού (ΥΙΝ) το ΘΑΛΕΙΑ επιτάχθηκε και παρελήφθη στη Μέση Ανατολή στις 30 Αυγούστου του 1941. Τέθηκε δε σε ενέργεια στις 4 Σεπτεμβρίου και ανέλαβε ναρκαλιεία έξω από την Αλεξάνδρεια μέχρι το τέλος του 1941. Είχε μετασκευαστεί και για την αλιεία μαγνητικών ναρκών.
 |
| Άγνωστο σκάφος - προετοιμασία για εξουδετέρωση μαγνητικών ναρκών |
Η δράση του θα συνεχιστεί και τον επόμενο χρόνο, ακόμη και όταν δόθηκε εντολή εκκένωσης της Αλεξάνδρειας. Στις δραματικές στιγμές που ακολούθησαν της εκκένωσης στα τέλη Ιουνίου 1942 τα 4 ναρκαλιευτικά "Σεβαστή", "Χρήστος", "Αγ. Γεώργιος" και "Θάλεια" με το γενναίο Διοικητή τους Εμ. Ματθαίου εξακολουθούσαν το επικίνδυνο και σιωπηλό έργο, δρώντας μεταξύ Αλεξάνδρειας - Μάρσα (Μέρσα) Ματρούχ - Διώρυγα Σουέζ.
 |
| Η περιοχή ναρκαλιείας Αλεξάνδρεια - Μάρσα (Μέρσα) Ματρούχ - Διώρυγα https://academickids.com |
Το τελευταίο τρίμηνο του 1942 καθώς οι Γερμανοί υποχωρούσαν πόντιζαν συνεχώς νάρκες, τροποποιημένου τύπου κάθε φορά με αποτέλεσμα να δυσχεραίνουν το έργο των ναρκαλιευτικών.
Εντωμεταξύ τη Διοίκηση των Ναρκαλιευτικών ανέλαβε ο Πλοίαρχος Τσιριμώκος, λόγω του ότι ο Ματθαίου κατατάχθηκε εθελοντής στον Ιερό Λόχο.
Το ΘΑΛΕΙΑ το διάστημα από 1/5/1942 έως 31/12/1943 είχε διανύσει 3.379 μίλια και είχε διάρκεια πλου 815 ώρες και 52 λεπτά.
Γιατί Ηρωικό. Η ναρκαλιεία στη θαλάσσια περιοχή της Αλεξάνδρειας - Μά(έ)ρσα Ματρούχ
Το 1945, αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου το περιοδικό ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ είχε δημοσιεύσει ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για το πως δρούσαν τα ιστιοφόρα ναρκαλιευτικά στη θαλάσσια περιοχή της Αλεξάνδρειας - Μά(έ)ρσα Ματρούχ.
Η κ. Κρίστυ Ιωαννίδου αναδημοσιεύει το άρθρο στο δικό της site, απ΄ όπου καταγράφω το μεγαλύτερο μέρος (η κ. Ιωαννίδου έχει κρατήσει την αρχική ορθογραφία).
↦ «...Το πώς εργάστηκαν τα ιστιοφόρα ναρκαλιευτικά στην Αλεξάνδρεια είναι κάτι που χαρακτηρίζει το τι μπορεί να αποδώση ο Έλλην ναυτικός όταν θέλει. Όποιος ξέρει τι θα πει να ταξιδεύει κανείς στους διαύλους της Αλεξανδρείας τον χειμώνα με φρέσκο καιρό από το πέλαγος, δεν θα θεωρήση υπερβολή όταν γράφω ότι ώρες - ώρες τα πλοία αυτά επήγαιναν πίσω αντί να προχωρούν και ότι μόνον χάρις στην ναυτικότητα κυβερνητών και πληρωμάτων κατώρθωναν τα ναρκαλιευτικά μας να κρατούνται με τα πανιά μέσα στους διαύλους, ρυμουλκώντας και τα 500 μέτρα του βαρυτάτου καλωδίου αλιείας και να βγάζουν πέρα καθημερινώς την αποστολήν τους.
Εννοείται ότι ξεκινώντας τα ξημερώματα στις 4 κατάφερναν να γυρίζουν στο λιμάνι στις 3 ή 4 το απόγευμα και ότι το πλήρωμα ξεθεωμένο από την πολύωρη κοπιαστική δουλειά δεν είχε ούτε φαϊ, γιατί όπως είναι φυσικό, δεν μπορούσε να σταθή κατσαρόλα στην υποτυπώδη κουζίνα από τη θάλασσα.
Και να ήταν μόνον αυτό. Είμασταν στην εποχή των καθημερινών εντατικών βομβαρδισμών της Αλεξανδρείας και πριν νυχτώση, κάθε μέρα, όλα τα μικρά σκάφη και κυρίως τα ναρκαλιευτικά διετάσσοντο να αγκυροβολούν σε διάφορα σημεία μέσα κι έξω στο λιμάνι για να κάνουν παρατήρησι πτώσεως ναρκών που μας επόντιζαν οι Γερμανοί από αεροπλάνα αλλ’ ακόμη και δια να γίνωνται εμπόδιο στα τορπιλλοπλάνα και αεροπλάνα καθέτου εφορμίσεως στις επιθέσεις των εναντίων των μεγάλων πολεμικών σκαφών που ήσαν μέσα στο λιμάνι. Έτσι από ώρα 3 ή 4 το απόγευμα που ετελείωνε η ναρκαλιεία, μόνο ελάχιστες ώρες μας μένουν διαθέσιμες, ίσα - ίσα να πλυθούμε και κυρίως ν’ ανεφοδιάσουμε τα πλοία, σε καύσιμα, νερό και τρόφιμα.
Προτού βραδυάσει τα ελληνικά ιστιοφόρα έπαιρναν τις θέσεις τους για τη νύχτα και το πλήρωμα έπεφτε να κοιμηθή, ντυμένο εννοείται, για ελάχιστο όμως χρονικό διάστημα γιατί κατά τις 8 ή 9 τη νύκτα ήταν όλοι στο πόδι από τις σειρήνες του συναγερμού. Και άρχιζε η νυκτερινή δουλειά, μερικοί για παρατήρηση πτώσεως ναρκών, άλλοι στα πολυβόλα, οι μηχανικοί στην μηχανή τους έτοιμοι.
Και το πανηγύρι αυτό, μέσα στα σφυρίγματα και τις εκρήξεις βομβών και τον δαιμονιώδη θόρυβο των αντιαεροπορικών ξηράς και πλοίων κρατούσε ως αργά, σχεδόν τα ξημερώματα. Ξάπλωμα πάλι στα κρεβάτια για λίγη ώρα και στις 4 το πρωί τα καραβάκια με τα ατσαλένια πληρώματα έβγαιναν από το φράγμα του λιμένος για καθημερινή αλιεία ναρκών.
Και όμως υπήρχε και η ωραία πλευρά, σαν αντιστάθμισμα στον κόπο που κατέβαλαν έμψυχα και άψυχα επάνω στα πλοία αυτά. Εκτός από την αναγνώρισι του έργου που έκαναν, αναγνώρισι που άρχισε να έρχεται πολύ γρήγορα και πολύ συχνά υπό μορφήν επαίνων, συγχαρητηρίων και ευαρεσκειών εκ μέρους ημετέρων και Άγγλων, είχαμε καθημερινώς σχεδόν αφάνταστες ψυχικές ικανοποιήσεις.
Εκείνο που λείπει, ας πούμε μάλλον έλειπε, από τον Έλληνα τόσα χρόνια, το πνεύμα του σπόρ, του φιλάθλου, είχε αναπτυχθή εξαιρετικά στα πληρώματα των ιστιοφόρων ναρκαλιευτικών, πληρώματα που έγιναν στα γρήγορα και ήταν κάθε καρυδιάς καρύδι, ήταν τόσο που ο κόπος ξεχνιόταν και η μοναδική μας φροντίς ήταν ποιο καράβι θα σημειώση στο διάγραμμα τις περισσότερες ώρες αλιείας ή τα περισσότερα διανυθέντα μίλλια ή ποιος κυβερνήτης θα έκανε τον ωραιότερο χειρισμό με πανιά.
Συχνά, συχνότατα δύο ιστιοφόρα ναρκαλιευτικά διετάσσοντο να κάνουν αλιεία κατά ζεύγος στο μεγάλο δίαυλο της Αλεξανδρείας. Οι κυβερνήται τους τα συμφωνούσαν από πριν και όταν έφταναν στο τέλος του διαύλου, εμάζευαν τα καλώδια της αλιείας, έσβυναν τις μηχανές τους και άρχιζε μια ωραία και θεαματική ιστιοδρομία ποιος θα μπη πρώτος με τα πανιά στο λιμάνι. Εννοείται ότι αυτό μας έπερνε περισσότερες ώρες και ήθελε μεγαλύτερη κούρασι, αλλά ποιος τα λογάριαζε μπροστά στον ενθουσιασμό και την ικανοποίησι όταν περνούσε το ένα πλοίο μισό μπαστούνι μπροστά από το άλλο ή του «έκλεβε τον αέρα».
Πόσες φορές ένα Ελληνικό ιστιοφόρο ναρκαλιευτικό δεν μπήκε μόνο με πανιά από το δύσκολο φράγμα στο πηγμένο από πλοία λιμάνι της Αλεξανδρείας, έφτανε ως το τέλος του και εκεί με μια υπέροχη θεαματική στροφή έπεφτε δίπλα στην αποβάθρα του 44 όπου ήταν το μόνιμον αγκυροβόλιο μας και πόσες φορές δεν είδα τους Άγγλους του Ναυστάθμου να αφήνουν τα γραφεία τους και να βγαίνουν με τα κιάλια στα παράθυρα για να παρακολουθήσουν με ανυπόκριτο θαυμασμό τους ωραίους χειρισμούς.
Θα θυμάμαι πάντοτε την δύσκολη και ωραιότατη στροφή που έκανε ένα ναρκαλιευτικό μας, μόνο με πανιά, μέσα στο λιμάνι μέσα σε ένα στενώτατο χώρο μεταξύ του «Αετού» και της «Κορινθίας» εν ώρα βασιλικής επιθεωρήσεως και την έκφρασι του προσώπου του τότε Υπουργού Ναυτικών Υποναυάρχου Καββαδία που βγήκε από την καμπίνα της βενζινακάτου και έκανε προς το ναρκαλιευτικό κάτι νοήματα χαράς και ικανοποιήσεως, που πολύ έμοιαζαν σαν να τους έστελνε φιλιά.
Όλα αυτά καλά, αλλά εμείς οι Έλληνες είμαστε λαός ανυπόμονος και ασυγκράτητοι όταν μας πιάση ο ενθουσιασμός της επιτυχίας. Έτσι, ενάμισυ μόλις μήνα αφ’ ότου πιάσαμε δουλειά στην Αλεξάνδρεια, εζητήσαμε να μας στείλουν πιο μακριά, σε ζώνη πολεμικών επιχειρήσεων. Αυτή τη φορά οι Άγγλοι δεν μας κύτταξαν ούτε λοξά, ούτε με δυσπιστία, αλλά κάθισαν στο γραφείο και μας έγραψαν διαταγή πλου και την άλλη μέρας ένα Ελληνικό ιστιοφόρο ναρκαλιευτικό έφυγε για την Μέρσα – Ματρούχ, μια περιοχή που ήταν καθαρή ζώνη πολεμικών επιχειρήσεων.
Εκεί απέδειξαν τα πληρώματα το μέτρον της αντοχής των στην ταλαιπωρία, της περιφρονήσεως στον κίνδυνο και της με πείσμα πραγματικό εργατικότητος και αποδόσεως των. Όλη την ημέρα αλιεία ναρκών δυσκολώτατη και εμποδιζομένη από αεροπορικές επιδρομές. Την νύκτα εκαιγόταν ο κόσμος από τις επιδρομές αεροπλάνων ή τορπιλλικές επιθέσεις από εχθρικές τορπιλλακάτους, αλλά κι αυτά όταν έλειπαν ή σταματούσαν, κανείς δεν μπορούσε να κοιμηθή στα πλοία από τη θάλασσα, γιατί τα ναρκαλιευτικά αγκυροβολούσαν κάθε νύκτα έξω από το λιμάνι για να προφυλάσσουν την είσοδο από τορπιλλικές επιθέσεις. Προσθέστε σε αυτά την έλλειψι νερού και τροφίμων, την στέρησι κάθε μέσου ψυχαγωγίας αφού στην πρώην ανθούσα πόλι της Μέρσα - Ματρούχ υπήρχαν μόνο δύο σπίτια όρθια, βάλτε ότι η κατάστασις αυτή κρατούσε τρεις και τέσσερις μήνες, έως ότου φθάση η ώρα που οι μηχανές του ναρκαλιευτικού σταματούσαν οριστικώς από βλάβες και έπρεπε το πλοίο να γυρίση στην Αλεξάνδρεια για επισκευή και τότε θα με δικαιολογήσετε όταν έγραψα πάρα πάνω ότι τα πληρώματα ήταν ατσαλένια.
Νομίζω ότι τα 4 ιστιοφόρα ναρκαλιευτικά έγραψαν την ωραιότερη σελίδα της ιστορίας τους τον Ιούνιο του 1942, την εποχή της θρυλικής προελάσεως του Ρόμμελ, τότε που ο Ντούτσε, πασών των Ιταλιών, εκαυχάτο ότι σε λίγες ώρες θα είχε το Κάϊρο στην τσέπη του. Οι Γερμανοί είχαν φθάσει στο Ελ - Αλαμέϊν και λόγοι προνοίας επέβαλλαν να εκκενωθή τάχιστα το λιμάνι της Αλεξανδρείας, από εμπορικά και πολεμικά πλοία, τόσο για να μεταφερθή προσωπικό και πολυτιμότατο υλικό σε ασφαλέστερα μέρη, όσο και να διασωθούν τα πλοία από τους σφοδρούς βομβαρδισμούς και από το ενδεχόμενο καταλήψεώς των από τον εχθρό.
Έτσι, ένα - ένα τα πλοία εφόρτωναν ό,τι μπορούσαν κι έφευγαν. Όσο πλησίαζε ο Ρόμμελ, τόσο δυνάμωνε ο πυρετός της εκκενώσεως της Αλεξανδρείας. Όλοι έφευγαν προς ασφαλεστέρους τόπους, και όμως κάποιοι έπρεπε να μείνουν και εν ανάγκη να χαθούν. Έπρεπε να μείνουν ναρκαλιευτικά, για να εξακολουθήσουν την αλιεία ναρκών ως την τελευταία στιγμή, γιατί έπρεπε οι δίαυλοι της Αλεξανδρείας να είναι σε κάθε στιγμή απηλλαγμένοι ναρκών, ώστε να μη συμβή δυστύχημα στα πλοία που έφευγαν.
Και το έργο αυτό ανετέθη στα ελληνικά ιστιοφόρα ναρκαλιευτικά που το δέχθηκαν με χαρά, αλλά και με υπερηφάνεια για την εμπιστοσύνη, με την οποία μας περιέβαλλαν τα συμμαχικά ναυτικά. Η διαταγή μας ήταν: «αδιάκοπος αλιεία των διαύλων μέχρι τελευταίας στιγμής και εάν φθάσωμε στο απευκταίον, προσπαθήστε να σώσετε τα πλοία ή βυθίστε τα, για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού».
Και η διαταγή αυτή εξετελέσθη κατά γράμμα, χωρίς ευτυχώς να παραστεί ανάγκη να εφαρμοσθή το τελευταίο μέρος της γιατί το Ελ - Αλαμέιν κράτησε. Τρία Ελληνικά ιστιοφόρα ναρκαλιευτικά στην αρχή, στα οποία προσετέθη και το τέταρτο ο «Γεώργιος», που διεσώθη την τελευταία στιγμή από τα χέρια των Γερμανών στην Μέσα Ματρούχ αλώνιζαν από τα ξημερώματα έως αργά τη νύκτα τους διαύλους της Αλεξανδρείας, καθιστώντας έτσι ασφαλή την αναχώρησι των πλοίων. Όταν νύκτωνε η ναρκαλιεία σταματούσε, τα πλοία έμπαιναν στο λιμάνι να πάρουν καύσιμα, νερό και τρόφιμα και αμέσως μετά αγκυροβολούσαν σε διάφορα σημεία του λιμένος για νυκτερινή επιτήρησι και απόκρουσι αεροπορικών επιθέσεων.
Μέρες και μέρες αυτή η δουλειά και κάθε στιγμή όλο και άδειαζε το λιμάνι της Αλεξανδρείας, ώσπου ήλθε η ώρα που τα 4 Ελληνικά ιστιοφόρα ναρκαλιευτικά έμειναν μοναδικοί εκπρόσωποι των συμμαχικών στόλων και οι 4 Ελληνικές σημαιούλες τους κυμάτιζαν περήφανες γιατί σ΄ αυτές είχε ανατεθή το πιο τιμητικό, μα και το πιο επικίνδυνο έργο.
Και έμειναν εκεί, ούτε ένας ναύτης δεν κλονίστηκε, ούτε ένας δεν ελιποτάκτησε, ενώ όλοι οι άλλοι, Έλληνες και Σύμμαχοι, έφευγαν την καταστροφή, έμειναν μόνα τα καραβάκια με τις Ελληνικές σημαίες και εξακολουθούσαν την δουλειά τους μέχρι την ώρα που ο κίνδυνος απετράπη, ο Ρόμμελ πήρε πάλι τον δρόμο προς δυσμάς και τα πολεμικά των συμμαχικών στόλων άρχισαν ένα –ένα να ξανάρχωνται στην Αλεξάνδρεια.
Τότε τα Ελληνικά ξαναπήραν τη θέσι τους, μικρά ανάμεσα στους κολοσσούς, με την συναίσθησι όμως που είχαν επιτελέση το καθήκον τους και ότι ετίμησαν την σημαία τους και το Ελληνικό όνομα. Ευαρέσκειες και έπαινοι ήρθαν αρκετοί, αλλά και καμία εκδήλωσις κομπασμού και του πιο μικρού ναύτου για ότι έκαναν τα πλοία.
Δεν ξέρω αν αυτό που έγινε ήταν κατόρθωμα ή υπερβαίνει την συνηθισμένη αντίληψη καθήκοντος, θα θυμάμαι πάντοτε όμως πόσο η παρουσία των 4 μικρών πλοίων μέσα στο λιμάνι ετόνωσε το ηθικό του Ελληνικού πληθυσμού της Αλεξανδρείας και την χαρά τους όταν, πρωτοβουλία του Διοικητού της υπηρεσίας των ναρκαλιευτικών, επήγαμε ένα πρωί και ξανασηκώσαμε την Ελληνική σημαία στα γραφεία του Έλληνος Αρχηγού Στόλου που είχαν κι αυτά εγκαταληφθή, όπως όλες οι ναυτικές υπηρεσίες της Αλεξανδρείας.
Τώρα τα Ελληνικά ιστιοφόρα ναρκαλιευτικά δεν αποτελούν πλέον μέρος του Ελληνικού Στόλου. Ξανάγιναν καΐκια, μερικά έδρασαν στην υπηρεσία των Κομάντος, άλλα έγιναν βάσεις τορπιλλακάτων και την θέσιν των πήραν μοντέρνα πλοία που ξεκαθαρίζουν σήμερα τα ελληνικά παράλια από νάρκες. Αν δεν έκαναν τίποτα περισσότερο τα πλοιάρια αυτά και τα πληρώματά τους, τουλάχιστον έδειξαν στον κόσμο ότι και χωρίς μέσα οι Έλληνες ναυτικοί μπορούν να αποδώσουν θαυμάσιο έργον, ετόνωσαν την εμπιστοσύνη των Άγγλων στην ικανότητα των Ελλήνων ναρκαλιέων και έγιναν αφορμή να μας δοθή η σειρά των μοντέρνων ωραίων ναρκαλιευτικών που ασχολούνται σήμερα με το έργο της αποκαταστάσεως των Ελληνικών θαλασσίων συγκοινωνιών.» ↤
(Ολόκληρο το άρθρο εδώ: https://perialos.blogspot.com/2012/11/blog-post_23.html)
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού (ΥΙΝ) το ΘΑΛΕΙΑ διαγράφηκε από τη δύναμη του Ναυτικού πριν από τον Οκτώβριο του 1944. Όμως θα συνεχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον αγώνα για την ελευθερία...
Η δεύτερη αποστολή του ΘΑΛΕΙΑ - Στολίσκος Ημιολίων (Levant Schooner Flotilla)
Το 1944 το ΘΑΛΕΙΑ θα ενταχθεί στο Στολίσκο Ημιολίων (των καταδρομικών καϊκιών και εφοδιασμού) και θα συνεχίσει τη δράση του με τα διακριτικά LS.33 / AHS.33, Θάλεια (Thalia) ως πλωτή βάση του Ιερού Λόχου.
Στο διαδίκτυο και στο forum www.worldnavalships.com βρήκα μια πληροφορία για τα πλοία - μεταξύ αυτών και των βοηθητικών που ήταν σε χρήση το διάστημα Μάιος - Ιούλιος 1944. Εκεί αναγράφεται και το ΘΑΛΕΙΑ ως καΐκι εφοδιασμού CF AHS 33 (Θάλεια - Αλεξανδρούπολις 30) 130 Τόνοι.
Το πλήρωμά του ήταν ο Επισμηνίας Ξηράκης που αντικατέστησε τον κυβερνήτη Α. Καϊλή. Το υπόλοιπο πλήρωμα αποτελούσαν οι: Θωμάς Καϊλής (μηχανικός), Λαουμτζής (βοηθός μηχανικού), Ε. Βογιατζής (ναύκληρος) και ναύτες οι Δ. Καζαντζής, Ν. Κάσδαγλης, Ν. Φούρναρης, Κ. Πρωτόπαπας, Δ. Χατζηγιάννης.
 |
| Ημιολίες σε στιγμές ξεκούρασης |
Την αυγή της 11ης Οκτωβρίου 1944, κατά την Επιχείρηση ΜΑΝΝΑ (επιστροφή της κυβέρνησης και του ελληνικού Στόλου στην πατρίδα) ο στολίσκος των ημιολιών προερχόμενος από τη Μέση Ανατολή και ακολουθώντας τη διαδρομή Πορτ Σάιντ - Κύπρος - Κόλπος Κω - Deremen (τουρκική ακτή) - Χίος - Ψαρά, έφθασε στην Τήνο, την επομένη στην Κύθνο και στις 13 Οκτωβρίου αγκυροβόλησε στον Πόρο, που ήταν ο σταθμός συγκέντρωσης των πλοίων που επέστρεφαν από την Αίγυπτο. Οι Ημιολίες, ως ελαφροί πρόσκοποι της Επιχείρησης μαζί με το Διοικητή τους Ανδρέα Λόντο ήταν τα πρώτα σκάφη που έφθασαν στον Πόρο.
Το επίσημο τέλος του Στολίσκου Ημιολιών ήρθε στις 21/7/1945 με την Υπ. Αριθμ. 019/25200 Διαταγή του ΑΣ Ναυάρχου Γ. Μεζεβύρη: «Επί τη διαλύσει του Στολίσκου Ημιολιών, το Συμβούλιον του Ναυαρχείου εκφράζει εις τον Δκτήν, Αξκούς, Υπκούς και τα Πληρώματα, την Άκραν Ευαρέσκειαν διά τας Εξαιρέτους Υπηρεσίας ης προσέφερον, κατά την διάρκειαν της υπηρεσίας των εις τον Στολίσκον, καθ’ ην εξετέλεσον πλείστας όσας επιδρομάς, εις το Αιγαίον, και τας Ελληνικάς Νήσους, κατά την διάρκεια της Κατοχής», η οποία αναγνώστηκε στην Ημερησία Διαταγή Υπ. Αριθμόν 141/25-7-1945 του Διοικητή του Στολίσκου, Πλωτάρχη Α. Λόντου, στο Διοικητήριο της βάσης του Στολίσκου, στο Μικρολίμανο.
Το ΘΑΛΕΙΑ, όπως γράφεται αγοράστηκε στα Ίσθμια της Κορίνθου και ανακατασκευάστηκε στο Πέραμα από τον ναυπηγό Ψαρρό. Ο τύπος του σκάφους μετατράπηκε σε «LIBERTY», του δόθηκε το όνομα ΜΑΡΩ και δούλευε πλέον σαν ψαροκάικο στο Βόρειο Αιγαίο.
Το ηρωικό ΘΑΛΕΙΑ σήμερα ως Αραμπέλλα στη Θεσσαλονίκη
Το ηρωικό σκαρί το 1995 άλλαξε και πάλι χέρια και μετατράπηκε σε ένα παραδοσιακό ξύλινο - τουριστικό καράβι αναψυχής στη Θεσσαλονίκη με το όνομα ΑΡΑΜΠΕΛΛΑ.
 |
| Το Αραμπέλλα στη Θεσσαλονίκη https://arabellaship.gr/istoria |
Το 2005 στο σκάφος ξέσπασε τρομερή πυρκαγιά, με άγνωστα αίτια, που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή μιας μεγάλης έκτασης του καταστρώματος, το οποίο στη συνέχεια ανακατασκευάστηκε σύμφωνα με το πρωτότυπο.
Κινητό Μνημείο
Με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού (συγκεκριμένα την υπ’ αριθμ. ΔΙΛΑΠ/Γ/4556πε ζ/15783/21-3-2003) το ιστορικό αυτό σκαρί κρίθηκε διατηρητέο ως κινητό μνημείο. Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 3028/02 το ξύλινο σκάφος ΑΡΑΜΠΕΛΛΑ νηολογίου Θεσσαλονίκης 314, είναι συνδεδεμένο με τις επιχειρήσεις που διεξήχθησαν στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και επομένως πρόκειται για σκάφος με αποδεδειγμένη ιστορική αξία.
Υ.Γ.
- Η ίδρυση του Στολίσκου Ημιολίων ή 2ο ΑΕΣΗ ήταν έργο του έφεδρου Αντιπλοιάρχου Ανδρέα Λόντου, που είχε κατορθώσει να διαφύγει στη Μέση Ανατολή τον Ιανουάριο του 1943. Αποστολή του Στολίσκου Ημιολιών ήταν η εκτέλεση καταδρομών στο Αιγαίο, σε συνεργασία με τους (Βρετανούς) “Κομάντος” και τον Ιερό Λόχο (και η διενέργεια) ανιχνεύσεων, αναγνωρίσεων, περιπολιών και η συνεχής παρενόχληση του εχθρού, ώστε να αναγκάζεται να διατηρεί όσο το δυνατόν περισσότερες δυνάμεις στα νησιά του Αιγαίου. Ο οπλισμός τους αποτελούνταν από ένα βαρύ και δυο ελαφρά πολυβόλα. Το δε πλήρωμα ήταν εθελοντές.
- Ο Γεώργιος Γανώσης εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ελεύθερη Αλεξανδρούπολη (ακόμη Δεδέαγατς) ως έμπορος αλεύρων, δημητριακών, βελανιδιών κ.α. (επαγγελματικός οδηγός του 1920/1921).
Συμμετείχε στα κοινά της Αλεξανδρούπολης, υπήρξε μέλος της επιτροπής του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Νικολάου, ανταποκριτής της Λαϊκής Τράπεζας και διετέλεσε αρκετές φορές ως ένορκος. Ως δημοτικό σύμβουλο τον βρίσκουμε στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Φεβρουαρίου του 1934 με την παράταξη της μειοψηφίας του Κ. Καρυωτάκη.
Ήταν και οι τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές που διεξήχθησαν στην Ελλάδα πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και αυτό γιατί στη χώρα είχε επιβληθεί το καθεστώς της 4ης Αυγούστου 1936, που κατάργησε τον κοινοβουλευτισμό. (www.alexpolisonline.com/2021/04/alexandroupoli-1934.html)
Ο Γ. Γανώσης, όπως και χιλιάδες άλλοι κάτοικοι θα πρέπει να εγκατέλειψε την Αλεξανδρούπολη την περίοδο της Κατοχής.
Δεν πέρασε απαρατήρητο ένα αφιέρωμα στην εφημερίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Φερών και Περιφέρειας Ν. Έβρου Η ΒΗΡΑ, έτους 2006, σελ. 4, όπου η κ. Κυβέλη Ράσσα μνημονεύει τον νονό της Αριστείδη Γανώση με τα 300 βαφτιστήρια, που με τον αδελφό του είχαν καράβια και κινηματογράφους και ήταν μεγάλοι έμποροι δημητριακών στη Θεσσαλονίκη.
Μάλιστα σημειώνει ότι τους είχε συναντήσει τελευταία (2006) στην Αλεξανδρούπολη στο σπίτι της νονάς της Ελισάβετ Γανώση, που για μικρό διάστημα είχε εργαστεί ως δασκάλα.
Σχετικά με τον Αριστείδη Γανώση να προσθέσω ότι διετέλεσε μέλος του Δ.Σ. του Γεωργικού Επιμελητηρίου Έβρου, όταν το προηγούμενο απολύθηκε λόγω της επικρατούσας πολιτειακής κατάστασης που προέκυψε μετά το αποτυχημένο Κίνημα των Βενιζελικών αξιωματικών στις 1 Μαρτίου 1935 (εφημερίδα ΠΡΟΟΔΟΣ Ιούνιος 1935).
- Τον ναυτικό Αθανάσιο Ζαρκάδη τον βρίσκουμε επίσης στις αρχές της απελευθέρωσης της Αλεξανδρούπολης. Βρισκόταν ανάμεσα στους ναυτικούς της πόλης, που είχαν διαμαρτυρηθεί γιατί ο τότε Λιμενάρχης Κουρεμπέλης είχε συλλάβει δύο μέλη του νεοσύστατου σωματείου τους "Άγιος Νικόλαος" και τους φυλάκισε στο υπόγειο του Λιμεναρχείου επειδή δεν ήταν της αρεσκείας του. (εφ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 30/7/1920)
Επίσης, όπως γράφει ο κ. Θεόδωρος Ορδουμποζάνης, ο Αθανάσιος Ζαρκάδης, ο καπετάνιος του ΘΑΛΕΙΑ είχε μεταναστεύσει από την Αίνο στην Αμερική, για να αποφύγει τη στράτευση στον Οθωμανικό στρατό το 1907 και επέστρεψε στην Αλεξανδρούπολη μετά την απελευθέρωση του 1920. Προπολεμικά ο Αθ. Ζαρκάδης είχε ένα μικρό καΐκι το ΝΕΑ ΖΩΗ, που εκτελούσε δρομολόγιο Αλεξανδρούπολη - Σαμοθράκη. Είχε ναυπηγηθεί στον ταρσανά της Αλεξανδρούπολης λίγο μετά την απελευθέρωση.
Το σκάφος αυτό κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή πραγματοποιούσε δρομολόγια σε Ίμβρο και Τένεδο μεταφέροντας πρόσφυγες. Ο πόλεμος του 1940 θα το βρει δεμένο στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Στη συνέχεια οι Βούλγαροι το πούλησαν στην Καβάλα σε ομοεθνείς τους, χωρίς ποτέ να αποζημιωθεί ο ιδιοκτήτης του, με τη δικαιολογία ότι πουλήθηκε επίσημα. (περιοδικό Ο ΦΑΡΟΣ έτους 2017)
* Βαρκαλάς: Ανήκει σε ένα από τα δύο μεγαλύτερα σκαριά της εποχής μαζί με το καραβόσκαρο. Κατά κύριο λόγο χρησιμοποιείτο κυρίως ως γενικό μεταφορικό - εμπορικό. Τα κυριότερα μέρη όπου κατασκευάζονταν μεγάλοι Βαρκαλάδες, ήταν η Σάμος, η Ικαρία, οι Φούρνοι, η Μυτιλήνη, η Σκιάθος κ.α. (https://www.naftotopos.gr)
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
Ενδεικτικές πηγές:
- Αντιναύαρχος Δημήτριος Φωκάς "Έκθεση σχετικά με τη δράση του Ναυτικού κατά τον Πόλεμο 1940-1944".
- Ιωάννης Τούμπας "Εχθρός Εν Όψει, Αναμνήσεις Του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου".
- Arabella Cruises (Αραμπέλλα) https://arabellaship.gr
- Αγγλο-Ελληνικός Στολίσκος Ημιολίων. Ο άγνωστος πόλεμος των καϊκιών στο Αιγαίο κατά τον Β΄ Π.Π. http://gpoulimenos.info/images/Miniotes/ipms-hellas-49-50-levant-schooner-flotilla.pdf
- Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχος 586/ 2013.
- Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχος 418/1982.
- Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού http://www.yin.mil.gr
- Γρηγόρης Μπλαβέρης "Η άγνωστη και συναρπαστική βιογραφία του Εμμανουήλ Ματθαίου" https://www.navalhistory.gr
- Δημήτρης Μπακόπουλος "Νόστιμον Ήμαρ" https://www.navalhistory.gr
- Ιερός Λόχος https://worldwar2-sof.com
- Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχος 465/1990: Λόντος Ανδρέας, έφεδρος Αντιπλοίαχος "Η δράση του Στολίσκου Ημιολιών".
- Η ναυπηγική τέχνη στη Σάμο https://www.naftotopos.gr
- Ανδρομάχη Οικονόμου "Ομιλούντα αρχεία: Η αλιεία στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης".
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω