Τα εξαίρετα Κακαβάλια της Αίνου μπορούν να ταξιδέψουν ξανά από τα Μπογάζια και το Δεδέαγατς και ο καπετάν Ηρακλής ο Χαραμάδος να μας πει ιστορίες παλιές όχι όμως λησμονημένες για εκείνες τις παλιές πατρίδες.
Γράφει η Ουρανία Πανταζίδου
Παλαιότερα, όταν ζούσα στη Σύρο, το πλούσιο Ιστορικό Αρχείο Ερμούπολης (Ι.Α.Ε.) ήταν ένας χώρος που επισκεπτόμουν πολύ συχνά. Σε μια από τις τελευταίες επισκέψεις μου, ψάχνοντας στοιχεία για τον Αινίτη Ιωάννη Φιμερέλη (ο οποίος αναφέρεται από κάποιους συγγραφείς ως Συριανός έμπορος και από τους πρώτους οικιστές του Δεδέαγατς), η προϊσταμένη του Ι.Α.Ε. κ. Αγγελική Ψιλοπούλου μου μίλησε για τα κασκαβάλια*, τα εξαίρετα τυριά της Αίνου όπως τα αναφέρει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο χριστουγεννιάτικο διήγημά του «Ο Χαραμάδος»**. Δε γνώριζα το συγκεκριμένο διήγημα - νομίζω ότι παλαιότερα δεν ήταν ευρέως γνωστό.
Με πρώτη ευκαιρία η κ. Ψιλοπούλου μου έστειλε το διήγημα ηλεκτρονικά. Διαβάζοντάς το μου γεννήθηκε η ιδέα να πραγματοποιήσουμε με το σύλλογό μας στη Σύρο (Σύλλογος Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου) μια εκδήλωση, όπου θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για την Αίνο και το Δεδέαγατς (αναφέρεται στο ίδιο διήγημα). Η Αίνος ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ερμούπολη. Εκεί έζησε για ένα διάστημα η ηρωίδα Δόμνα Βισβίζη με την κόρη της, εκεί και ο Κούταβος. Εκεί βρήκαν ένα ασφαλές λιμάνι πολλοί Αινίτες ήρωες μετά την επανάσταση του 1821. (www.alexpolisonline.com/2016/11/19.html)
Όμως επειδή εκείνη την περίοδο έκανα αρκετά ταξίδια Σύρο - Αλεξανδρούπολη - Σύρο μου ήταν δύσκολο να δουλέψω για το θέμα. Όταν πια από το Σεπτέμβριο του 2017 επέστρεψα μόνιμα στη γενέτειρά μου (Νέα Χηλή) σκέφτηκα να εντάξω το διήγημα του Παπαδιαμάντη σε μια χριστουγεννιάτικη εκδήλωση. Και πάλι όμως δεν κατάφερα να υλοποιήσω την ιδέα μου. Όμως συνέχισα να ψάχνω για να ενημερωθώ για το τυρί κασκαβάλι και την προέλευσή του. Έτσι μεταξύ άλλων βρήκα ότι σήμερα παράγονται και στη Σαμοθράκη. Ενημερώθηκα - μέσω ίντερνετ - για το τυροκομείο του Παπανικολάου στο νησί. Σκεπτόμουν ότι το τυρί αυτό θα μπορούσε να γίνει ευρέως γνωστό. Ο καπετάν "Χαραμάδος" του Παπαδιαμάντη μας έδειχνε το δρόμο.
Μόλις πρόσφατα πληροφορήθηκα για το διαγωνισμό πίτας που θα διοργάνωνε ο Πολιτιστικός - Λαογραφικός Σύλλογος Αγνάντιας στο Πάρκο Αλτιναμάζη στην Αλεξανδρούπολη. Το τυρί κασκαβάλι επανήλθε στη σκέψη μου. Όμως δεν είχα τον απαραίτητο χρόνο για να πειραματιστώ και να δοκιμάσω διάφορες εκδοχές και συνδυασμούς. Μια πίτα κρύβει πολλά μυστικά.
Πίτα με ονομασία προέλευσης
Πριν 2-3 ημέρες μοιράστηκα τη σκέψη μου με την κυρία Ευγενία (φούρνος Κεβρεκίδη στη Νέα Χηλή). Η κ. Ευγενία χωρίς καν να προλάβω να της ζητήσω κάτι προσφέρθηκε να τη φτιάξει η ίδια στο φούρνο. Όμως και για εκείνην το κασκαβάλι και η συμπεριφορά του στο φύλλο της ήταν άγνωστα. Χρόνος δεν υπήρχε, παρ΄ όλα αυτά μου έδωσε χρήματα για να προμηθευτώ το τυρί. Το χρηματικό έπαθλο την ίδια δεν την ενδιέφερε καθ΄ ότι τα χρήματα, από μια ενδεχόμενη διάκριση της πίτας θα ενίσχυαν την εκδήλωση για τα 94 χρόνια από την ίδρυση της Νέας Χηλής, που ετοιμάζουμε με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Νέας Χηλής «Άγιος Γεώργιος».
Η δική μας πρόταση ήταν μια κασερόπιτα με κασκαβάλι και λίγο ξηροτύρι Σαμοθράκης με λίγη δροσερή ντομάτα (λόγω καλοκαιριού). Η πίτα δεν έτυχε κάποιας διάκρισης στην τόσο πετυχημένη χθεσινοβραδινή εκδήλωση στο κατάμεστο πάρκο Αλτιναλμάζη, όπου διαγωνίσθηκαν σχεδόν 400 πίτες. Για εμάς βέβαια καλό θα ήταν και κάποιο χρηματικό έπαθλο για την εκδήλωσή μας, όμως και μόνο η συμμετοχή άξιζε...
Τα εξαίρετα όμως Κακαβάλια της Αίνου μπορούν να ταξιδέψουν ξανά από τα Μπογάζια και το Δεδέαγατς και ο καπετάν Ηρακλής ο Χαραμάδος να μας πει ιστορίες παλιές όχι όμως λησμονημένες για εκείνες τις παλιές πατρίδες, όπως μόνο οι ναυτικοί ξέρουν να εξιστορούν...
“Τα βράδια, βάρδια κάνοντας, θα λέγαμε
παράξενες στη γέφυρα ιστορίες,
για τους αστερισμούς ή για τα κύματα,
για τους καιρούς, τις άπνοιες, τις πορείες”
Νίκος Καββαδίας
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
Ακολουθεί το απόσπασμα από το διήγημα «Ο Χαραμάδος» του Παπαδιαμάντη:
«...Την άλλην χρονιάν, μεσούντος του Δεκεμβρίου, ο καπετάν Ηρακλής, προερχόμενος από τα Μπογάζια και το Δεδεαγάτς, φέρων και τινα εξαίρετα κασκαβάλια της Αίνου, επλησίασεν εις την Λήμνον, εφόρτωσεν ωραία κοκκινωπά κρασιά, κι έπλευσεν εις Θεσσαλονίκην.
Η Εβραϊκή κοινότης ηρνήθη να δεχθή να εκφορτώση τα πράγματα, τα οποία ήσαν προωρισμένα εις παραλαβήν αυτής. Απηγόρευσεν εις όλους τους εργάτας της, εκφορτωτάς, αχθοφόρους, αμαξαγωγούς, Εβραίους ή όχι, να συντελέσωσι εις την εκφόρτωσιν.
Ο καπετάν Ηρακλής δεν ήξευρε τίποτε δι’ ότι, είχε συμβή από πέρυσιν έως εφέτος. Εν τω μεταξύ η κοινότης τον είχε κάμει Χαραμάδον, ήτοι αποσυνάγωγον, μεταξύ των Ελλήνων εμποροπλοιάρχων.
Ο καπετάν Ηρακλής δεν ηθέλησεν ούτε να ενεργήση τι, ούτε εις το προξενείον να προσφύγη. Επειδή ήρχοντο Χριστούγεννα δεν εμελέτα μεν να πλεύση εις την γενέθλιον νήσον του, δια να εορτάση, αλλ’ ενδομύχως ηύχετο να έστελλεν ο Θεός ένα καλόν βορράν, δια να πουλήση τα κρασιά οπουδήποτε (τα οποία ήξευρεν ότι εκόστιζαν πάμφθηνα εις τον έμπορόν του), και έπειτα μίαν καλήν νοτιάν δια να ποδίση και μεταβή εις την πατρίδα του. Δεν ήξευρεν, επειδή προ πολλού δεν είχε λάβει γράμματα εκείθεν, ότι ακριβώς δια το είδος αυτό του τερπνού εμπορεύματός του υπήρξε μεγάλη δίψα εις όλους τους ουρανίσκους και τους φάρυγγας των νυκτερινών θαμώνων του καπηλείου, επάνω εις το Κανόνι της Αναγκιάς - εκεί ήτο η πατρίς του.
Απέπλευσεν από την Σαλονίκην, και έλεγε μέσα του: "Να μη πιάση η κατάρα των Τσιφούτηδων! Να μην τους περάση!". "Διασκέδασον την βουλήν του Αρχιτόφελ, Κύριε ο Θεός μου".
Ανοικτά από την Κασσάνδραν εύρε δύο μεγάλα πλοία, βαρυφορτωμένα από αρνία πρώιμα και ερίφια. Ηγόρασεν εξ αυτών είκοσι κεφάλια.
Όπως ηυχήθη, ούτω σχεδόν έγινε. Την πρώτην νύκτα έστειλε ο Θεός ελαφρόν βορράν. Την δευτέραν εσπέραν έπνευσε σφοδρός νότιος.
Επόδισε την νύκτα και κατέπλευσεν εις το παλαιόν βραχοκτισμένον και θαλασσοδαρμένον Κάστρον.
Άμα εξημέρωσε και έπαυσεν ο άνεμος, εξεφόρτωσε τα είκοσι κεφάλια αρνία και ερίφια, τα εξαίρετα τυριά της Αίνου, κι επώλησε προς είκοσι λεπτά την οκάν το κοκκινωπόν αφρώδες ποτόν.
Κι έτσι έκαμαν καλά Χριστούγεννα, και ο πλοίαρχος εις την εστίαν του, κι ο Νικολός ο Πίτς, κι ο Αντώνης της Γαλαντζίτσας, κι ο Γιαννός της Στέργαινας, και όλοι οι κάτοικοι των βορεινών θαλασσοδαρμένων χωρίων».
* Κασκαβάλι = τύπος κασεριού με πρόβειο γάλα και ελάχιστο κατσικίσιο.
** Χαραμάδος = αποσυνάγωγος.
[post_ads]
Παλαιότερα, όταν ζούσα στη Σύρο, το πλούσιο Ιστορικό Αρχείο Ερμούπολης (Ι.Α.Ε.) ήταν ένας χώρος που επισκεπτόμουν πολύ συχνά. Σε μια από τις τελευταίες επισκέψεις μου, ψάχνοντας στοιχεία για τον Αινίτη Ιωάννη Φιμερέλη (ο οποίος αναφέρεται από κάποιους συγγραφείς ως Συριανός έμπορος και από τους πρώτους οικιστές του Δεδέαγατς), η προϊσταμένη του Ι.Α.Ε. κ. Αγγελική Ψιλοπούλου μου μίλησε για τα κασκαβάλια*, τα εξαίρετα τυριά της Αίνου όπως τα αναφέρει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο χριστουγεννιάτικο διήγημά του «Ο Χαραμάδος»**. Δε γνώριζα το συγκεκριμένο διήγημα - νομίζω ότι παλαιότερα δεν ήταν ευρέως γνωστό.
Με πρώτη ευκαιρία η κ. Ψιλοπούλου μου έστειλε το διήγημα ηλεκτρονικά. Διαβάζοντάς το μου γεννήθηκε η ιδέα να πραγματοποιήσουμε με το σύλλογό μας στη Σύρο (Σύλλογος Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου) μια εκδήλωση, όπου θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για την Αίνο και το Δεδέαγατς (αναφέρεται στο ίδιο διήγημα). Η Αίνος ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ερμούπολη. Εκεί έζησε για ένα διάστημα η ηρωίδα Δόμνα Βισβίζη με την κόρη της, εκεί και ο Κούταβος. Εκεί βρήκαν ένα ασφαλές λιμάνι πολλοί Αινίτες ήρωες μετά την επανάσταση του 1821. (www.alexpolisonline.com/2016/11/19.html)
Όμως επειδή εκείνη την περίοδο έκανα αρκετά ταξίδια Σύρο - Αλεξανδρούπολη - Σύρο μου ήταν δύσκολο να δουλέψω για το θέμα. Όταν πια από το Σεπτέμβριο του 2017 επέστρεψα μόνιμα στη γενέτειρά μου (Νέα Χηλή) σκέφτηκα να εντάξω το διήγημα του Παπαδιαμάντη σε μια χριστουγεννιάτικη εκδήλωση. Και πάλι όμως δεν κατάφερα να υλοποιήσω την ιδέα μου. Όμως συνέχισα να ψάχνω για να ενημερωθώ για το τυρί κασκαβάλι και την προέλευσή του. Έτσι μεταξύ άλλων βρήκα ότι σήμερα παράγονται και στη Σαμοθράκη. Ενημερώθηκα - μέσω ίντερνετ - για το τυροκομείο του Παπανικολάου στο νησί. Σκεπτόμουν ότι το τυρί αυτό θα μπορούσε να γίνει ευρέως γνωστό. Ο καπετάν "Χαραμάδος" του Παπαδιαμάντη μας έδειχνε το δρόμο.
Μόλις πρόσφατα πληροφορήθηκα για το διαγωνισμό πίτας που θα διοργάνωνε ο Πολιτιστικός - Λαογραφικός Σύλλογος Αγνάντιας στο Πάρκο Αλτιναμάζη στην Αλεξανδρούπολη. Το τυρί κασκαβάλι επανήλθε στη σκέψη μου. Όμως δεν είχα τον απαραίτητο χρόνο για να πειραματιστώ και να δοκιμάσω διάφορες εκδοχές και συνδυασμούς. Μια πίτα κρύβει πολλά μυστικά.
Πίτα με ονομασία προέλευσης
Πριν 2-3 ημέρες μοιράστηκα τη σκέψη μου με την κυρία Ευγενία (φούρνος Κεβρεκίδη στη Νέα Χηλή). Η κ. Ευγενία χωρίς καν να προλάβω να της ζητήσω κάτι προσφέρθηκε να τη φτιάξει η ίδια στο φούρνο. Όμως και για εκείνην το κασκαβάλι και η συμπεριφορά του στο φύλλο της ήταν άγνωστα. Χρόνος δεν υπήρχε, παρ΄ όλα αυτά μου έδωσε χρήματα για να προμηθευτώ το τυρί. Το χρηματικό έπαθλο την ίδια δεν την ενδιέφερε καθ΄ ότι τα χρήματα, από μια ενδεχόμενη διάκριση της πίτας θα ενίσχυαν την εκδήλωση για τα 94 χρόνια από την ίδρυση της Νέας Χηλής, που ετοιμάζουμε με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Νέας Χηλής «Άγιος Γεώργιος».
Η δική μας πρόταση ήταν μια κασερόπιτα με κασκαβάλι και λίγο ξηροτύρι Σαμοθράκης με λίγη δροσερή ντομάτα (λόγω καλοκαιριού). Η πίτα δεν έτυχε κάποιας διάκρισης στην τόσο πετυχημένη χθεσινοβραδινή εκδήλωση στο κατάμεστο πάρκο Αλτιναλμάζη, όπου διαγωνίσθηκαν σχεδόν 400 πίτες. Για εμάς βέβαια καλό θα ήταν και κάποιο χρηματικό έπαθλο για την εκδήλωσή μας, όμως και μόνο η συμμετοχή άξιζε...
Πίτα Κασκαβάλι |
Τα εξαίρετα όμως Κακαβάλια της Αίνου μπορούν να ταξιδέψουν ξανά από τα Μπογάζια και το Δεδέαγατς και ο καπετάν Ηρακλής ο Χαραμάδος να μας πει ιστορίες παλιές όχι όμως λησμονημένες για εκείνες τις παλιές πατρίδες, όπως μόνο οι ναυτικοί ξέρουν να εξιστορούν...
“Τα βράδια, βάρδια κάνοντας, θα λέγαμε
παράξενες στη γέφυρα ιστορίες,
για τους αστερισμούς ή για τα κύματα,
για τους καιρούς, τις άπνοιες, τις πορείες”
Νίκος Καββαδίας
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
Ακολουθεί το απόσπασμα από το διήγημα «Ο Χαραμάδος» του Παπαδιαμάντη:
«...Την άλλην χρονιάν, μεσούντος του Δεκεμβρίου, ο καπετάν Ηρακλής, προερχόμενος από τα Μπογάζια και το Δεδεαγάτς, φέρων και τινα εξαίρετα κασκαβάλια της Αίνου, επλησίασεν εις την Λήμνον, εφόρτωσεν ωραία κοκκινωπά κρασιά, κι έπλευσεν εις Θεσσαλονίκην.
Η Εβραϊκή κοινότης ηρνήθη να δεχθή να εκφορτώση τα πράγματα, τα οποία ήσαν προωρισμένα εις παραλαβήν αυτής. Απηγόρευσεν εις όλους τους εργάτας της, εκφορτωτάς, αχθοφόρους, αμαξαγωγούς, Εβραίους ή όχι, να συντελέσωσι εις την εκφόρτωσιν.
Ο καπετάν Ηρακλής δεν ήξευρε τίποτε δι’ ότι, είχε συμβή από πέρυσιν έως εφέτος. Εν τω μεταξύ η κοινότης τον είχε κάμει Χαραμάδον, ήτοι αποσυνάγωγον, μεταξύ των Ελλήνων εμποροπλοιάρχων.
Ο καπετάν Ηρακλής δεν ηθέλησεν ούτε να ενεργήση τι, ούτε εις το προξενείον να προσφύγη. Επειδή ήρχοντο Χριστούγεννα δεν εμελέτα μεν να πλεύση εις την γενέθλιον νήσον του, δια να εορτάση, αλλ’ ενδομύχως ηύχετο να έστελλεν ο Θεός ένα καλόν βορράν, δια να πουλήση τα κρασιά οπουδήποτε (τα οποία ήξευρεν ότι εκόστιζαν πάμφθηνα εις τον έμπορόν του), και έπειτα μίαν καλήν νοτιάν δια να ποδίση και μεταβή εις την πατρίδα του. Δεν ήξευρεν, επειδή προ πολλού δεν είχε λάβει γράμματα εκείθεν, ότι ακριβώς δια το είδος αυτό του τερπνού εμπορεύματός του υπήρξε μεγάλη δίψα εις όλους τους ουρανίσκους και τους φάρυγγας των νυκτερινών θαμώνων του καπηλείου, επάνω εις το Κανόνι της Αναγκιάς - εκεί ήτο η πατρίς του.
Απέπλευσεν από την Σαλονίκην, και έλεγε μέσα του: "Να μη πιάση η κατάρα των Τσιφούτηδων! Να μην τους περάση!". "Διασκέδασον την βουλήν του Αρχιτόφελ, Κύριε ο Θεός μου".
Ανοικτά από την Κασσάνδραν εύρε δύο μεγάλα πλοία, βαρυφορτωμένα από αρνία πρώιμα και ερίφια. Ηγόρασεν εξ αυτών είκοσι κεφάλια.
Όπως ηυχήθη, ούτω σχεδόν έγινε. Την πρώτην νύκτα έστειλε ο Θεός ελαφρόν βορράν. Την δευτέραν εσπέραν έπνευσε σφοδρός νότιος.
Επόδισε την νύκτα και κατέπλευσεν εις το παλαιόν βραχοκτισμένον και θαλασσοδαρμένον Κάστρον.
Άμα εξημέρωσε και έπαυσεν ο άνεμος, εξεφόρτωσε τα είκοσι κεφάλια αρνία και ερίφια, τα εξαίρετα τυριά της Αίνου, κι επώλησε προς είκοσι λεπτά την οκάν το κοκκινωπόν αφρώδες ποτόν.
Κι έτσι έκαμαν καλά Χριστούγεννα, και ο πλοίαρχος εις την εστίαν του, κι ο Νικολός ο Πίτς, κι ο Αντώνης της Γαλαντζίτσας, κι ο Γιαννός της Στέργαινας, και όλοι οι κάτοικοι των βορεινών θαλασσοδαρμένων χωρίων».
* Κασκαβάλι = τύπος κασεριού με πρόβειο γάλα και ελάχιστο κατσικίσιο.
** Χαραμάδος = αποσυνάγωγος.
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω