Τι σηματοδοτεί η ιστορική συμφωνία Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν. Ο ρόλος του Τραμπ και οι μπίζνες των ΗΠΑ στον «Διάδρομο Ζανγκεζούρ»

Στη δημοσιότητα το κείμενο της συμφωνίας ειρήνης Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν. Οι κερδισμένοι, οι χαμένοι...

Ο Ντόναλντ Τραμπ ανάμεσα στον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν και τον πρωθυπουργό της Αρμενίας

Η συμφωνία που υπεγράφη στην Ουάσιγκτον στις 8 Αυγούστου, μεταξύ του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφκαι του πρωθυπουργού της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν, παρουσία του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, θεωρείται ότι τερματίζει τέσσερις δεκαετίες συγκρούσεων, από τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και μετά, καθώς το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία συμφώνησαν σε αμοιβαίο σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας και σε αποχή από τη βία.

Υπενθυμίζεται ότι η σύγκρουσή τους στο Ναγκόρνο Καραμπάχ από το 1988, κόστισε τουλάχιστον 30.000 θύματα στη δεκαετία του 1990 και ακόμη 6.000 το 2020. Το 2023 το Αζερμπαϊτζάν κατέλαβε τη διαφιλονικούμενη περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ, με αποτέλεσμα 100.000 Aρμένιοι κάτοικοι να καταφύγουν ως πρόσφυγες στην Αρμενία.

Το Ναγκόρνο Καραμπάχ (Αρτσάχ)

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ», η νέα συμφωνία, που έχει προκαταρκτικό χαρακτήρα, δεν διευθετεί τις τεχνικές λεπτομέρειες των διαφορών για το Ναγκόρνο Καραμπάχ, όμως αντανακλά τη μετατόπιση στους συσχετισμούς ισχύος υπέρ του Αζερμπαϊτζάν. Η αρμενική κοινή γνώμη παραμένει επιφυλακτική, καθώς θεωρείται ότι οι παραχωρήσεις είναι μονόπλευρα υπέρ του Αζερμπαϊτζάν. Πάντως, ο πρωθυπουργός Πασινιάν κάλεσε τους πολίτες να συσπειρωθούν γύρω από την «ατζέντα της ειρήνης», αναλογιζόμενοι τα οικονομικά οφέλη από τις επενδύσεις.

Μία σημαντικότατη διάταξη αφορά τη διαμόρφωση του διαμετακομιστικού διαδρόμου Ζανγκεζούρ, περί τα 40 χιλιόμετρα, ο οποίος λαμβάνει το όνομα «Διαδρομή Τραμπ για τη Διεθνή Ειρήνη και Ευημερία» (TRIPP: Trump Route for International Peace and Prosperity). Ο διάδρομος διατρέχει την αρμενική επαρχία Σιουνίκ, ενώνοντας το Αζερμπαϊτζάν με τον αζερικό θύλακα του Ναχιτσεβάν, ακριβώς απέναντι από τα σύνορα του Ιράν. Καθώς μάλιστα το Ναχιτσεβάν συνορεύει με την Τουρκία, η διαδρομή «Τραμπ» (Ζανγκεζούρ) βοηθά στην ένωση ενός ευρύτερου δρόμου που οδηγεί από την Τουρκία στην Κασπία Θάλασσα και την Κεντρική Ασία, σε μια περιοχή μεταξύ Ρωσίας και Ιράν.

Με τη συμφωνία, η Αρμενία συμφωνεί να παραχωρεί στις ΗΠΑ αποκλειστικά δικαιώματα στην περιοχή του διαδρόμου Ζανγκεζούρ για 99 χρόνια. Οι ΗΠΑ θα υπομισθώσουν την περιοχή του διαδρόμου σε κοινοπραξία αμερικανικών εταιρειών που θα αναπτύξουν σιδηροδρομικές υποδομές, αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου, φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού, καθώς και οπτικών ινών. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν θα μπορεί να διοχετεύεται στην Ευρώπη μέσω περιοχής στην οποία θα ισχύει το αρμενικό δίκαιο. Σημειωτέον ότι το πέρασμα αγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου μέσα από την Αρμενία μπορεί να λειτουργήσει ανταγωνιστικά ως προς τη Γεωργία.

Η συμφωνία κάνει ρητή μνεία σε απαγόρευση ανάπτυξης δυνάμεων από τρίτη χώρα στη γραμμή των συνόρων μεταξύ των δύο χωρών. Η αναφορά στοχεύει κατ’ αρχήν τη Ρωσία, αλλά μπορεί να αφορά και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία  διαθέτει αποστολή για την καταγραφή παραβιάσεων της εκεχειρίας. Στο ζήτημα υπάρχει συνταγματική περιπλοκή, καθώς το Αζερμπαϊτζάν θεωρεί ότι το Σύνταγμα της Αρμενίας περιέχει αλυτρωτικές βλέψεις σε εδάφη του Αζερμπαϊτζάν.

Η γεωπολιτική σημασία

Ο «διάδρομος Τραμπ» συνεπάγεται αμερικανική παρουσία στην περιοχή, μπαίνοντας «σφήνα» σε Ρωσία και Ιράν. Με τη συμφωνία αντικαθίσταται η προηγούμενη «Ομάδα του Μινσκ» του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), η οποία είχε ιδρυθεί το 1994 και όπου συμμετείχαν επίσης η Ρωσία και η Γαλλία. Οι ΗΠΑ καθίστανται έτσι μονομερώς ο καθοριστικός παράγοντας σε περιοχή στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Εξάλλου, ο διάδρομος Ζανγκεζούρ αποτελεί σταθερή επιδίωξη της Τουρκίας στο πλαίσιο της «παντουρανικής» πολιτικής ιδεολογίας, η οποία τονίζει την ενότητα του «τουρκικού κόσμου» μέχρι την Κεντρική Ασία.

Ενώ η αρμενική αντιπολίτευση φοβάται τη δορυφοροποίηση της Αρμενίας από την Τουρκία, η τελευταία αναδεικνύεται σε σημαντική περιφερειακή δύναμη, η οποία θα ελέγχει, με τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, τον διάδρομο προς την Κασπία σε βάρος άμεσα της Γεωργίας, που αυτή τη στιγμή έχει φιλορωσική κυβέρνηση, και εμμέσως της ίδιας της Ρωσίας, αλλά και του Ιράν.

Μάλιστα, η Ρωσία, που είχε μεσολαβήσει στην εκεχειρία μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν το 2020, δεν είχε προχωρήσει στην ανάπτυξη του διαδρόμου του Ζανγκεζούρ, προκειμένου να μη δυσαρεστήσει το Ιράν. Το κενό, όμως, ήλθαν να καλύψουν οι ΗΠΑ, επιβεβαιώνοντας την παρουσία τους σε μία κρισιμότατη περιοχή, ιδίως εν μέσω αντεγκλήσεων Ιράν και Ισραήλ.

Η Ρωσία και το Ιράν

Η Ρωσία επιδοκίμασε την ειρηνευτική πρωτοβουλία διά δηλώσεων της εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών Μαρίας Ζαχάροβα, ενώ τα κρατικά ρωσικά μέσα ασκούν έντονη κριτική στον Aρμένιο πρωθυπουργό Πασινιάν για την αλλαγή γεωπολιτικού προσανατολισμού προς τις ΗΠΑ.

Πολύ πιο επιθετικά, όμως, είναι τα μηνύματα που εκπέμπει η Τεχεράνη. Ο Αλί Ακμπάρ Βελαετί, στενός σύμβουλος του Iρανού ηγέτη Aγιατολάχ Χαμενεΐ, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι ο Καύκασος δεν είναι real estate για ενοικίαση, αλλά θα γίνει «νεκροταφείο των μισθοφόρων του Τραμπ». Προσέθεσε δε με νόημα, ότι το Ιράν θα αναλάβει δράση ακόμη και χωρίς τη Ρωσία, καθώς θεωρεί τον διάδρομο Ζανγκεζούρ περιοχή ζωτική για την ασφάλειά του, ενώ μίλησε ταυτοχρόνως για αντίσταση στον αφοπλισμό της Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Ως μισθοφόροι εννοούνται πιθανότατα οι ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες που μπορεί να αναλάβουν τη φύλαξη των έργων της κοινοπραξίας αμερικανικών εταιρειών.

Η εικόνα που διαμορφώνεται είναι ότι Αζερμπαϊτζάν, Τουρκία και ΗΠΑ είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι. Η Τουρκία εν πολλοίς δορυφοροποιεί την Αρμενία, καθώς ελέγχει μία οδό από την Κεντρική Ασία (εκπληρώνοντας την «παντουρανική» πολιτική ιδεολογία της) προς την Ευρώπη, αυξάνοντας έτσι και το ειδικό βάρος της έναντι της Ελλάδας. Οι ΗΠΑ καλύπτουν ένα γεωπολιτικό κενό που άφησε η Ρωσία· πλην η απουσία επίσημης αρνητικής αντίδρασης από πλευράς της τελευταίας, σημαίνει ότι επίκειται μια συνολικότερη διευθέτηση.

Απούσες στην περιοχή αυτή τη στιγμή είναι η Γαλλία αλλά και η Κίνα. Η Τεχεράνη δείχνει ανήσυχη από την απόσυρση της Ρωσίας, διότι η ειρήνευση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν ίσως εγκυμονεί κινδύνους και διαφορετικού είδους μελλοντικές συγκρούσεις για το Ιράν, στο οποίο ζει πολυπληθής μειονότητα Αζέρων (πιθανόν πάνω από 10 εκατομμύρια) και ανησυχεί για τη συνεργασία του Αζερμπαϊτζάν τόσο με την Τουρκία όσο και με το Ισραήλ.

Η Αρμενία υποχωρεί ως προς τα εθνικά συμφέροντά της με τη στενή έννοια, λ.χ. ως προς την αποκατάσταση των Aρμενίων προσφύγων, αλλά ευελπιστεί σε οικονομικά ανταλλάγματα από τον νέο φιλοαμερικανικό της προσανατολισμό, ακόμη κι αν αυτός σημαίνει ενίσχυση της Τουρκίας στην περιοχή.

Πηγή: tovima.gr (Διονύσιος Σκλήρης)
[post_ads]