“Λέω να βάλω ενέχυρο”… και οι σαράφηδες του Έβρου

Τα ενεχυροδανειστήρια ξεφύτρωσαν σαν τα μανιτάρια στα χρόνια της κρίσης. Όταν οι τράπεζες έπαψαν να δανείζουν, σ΄ αυτά μπορούσες να ενεχυριάσεις για να πάρεις το αναγκαίο δάνειο. Πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν. Γιγαντώνονται όμως όταν υπάρχει κρίση, όταν υπάρχει απόγνωση…

“…λέω να βάλω ενέχυρο
τη γυάλα και το ψάρι
για να ξεθάψω τ' όνειρο
θέλει κασμά και φτυάρι.
…με δανεικά ιδανικά
χοροί πώς να κρατήσουν
κι τόκοι προπονήθηκαν
ρεκόρ να καταρρίψουν”
Σωκράτης Μάλαμας (Τα δάνεια)

της Ουρανίας Πανταζίδου

Οι τελευταίες ειδήσεις με τη σύλληψη του γνωστού τηλεοπτικού ενεχυροδανειστή (αργυραμοιβού) έφεραν και πάλι στο προσκήνιο λέξεις που πονάνε, όπως υποθήκη, ενέχυρο, ενεχυριάζω αλλά και σαράφης, σαράφικα, κ.λ.π…

Ο σαράφης (sarraf στα οθωμανικά) ή ενεχυροδανειστής ήταν επάγγελμα που υπήρχε παλαιόθεν. Επί Οθωμανικής κυριαρχίας υπήρχαν οι σαράφηδες. Αυτοί δάνειζαν ιδιώτες αλλά κυρίως το κράτος και έλεγχαν όλη τη νομισματική και πιστωτική συναλλαγή της χώρας.

«Τα ισνάφια (συνάφια) των σαράφηδων, πάντα ελληνικά, εκτός από μερικές πόλεις που υπήρχαν και Εβραίοι και Αρμένηδες σαράφηδες, άκμαζαν ως τα μέσα του περασμένου αιώνα και σβήσανε σιγά σιγά μέχρι τα τέλη του, όταν ιδρύονταν οι μεγάλες Τράπεζες, πάνω στα πρότυπα της Δύσης. Οι σαράφηδες κρατούσανε όλη τη νομισματική και πιστωτική συναλλαγή της χώρας. Δανείζανε Τούρκους τσιφλικούχους και μικροκτηματίες, πιστώνανε Έλληνες εμπόρους, εμποροβιοτέχνες και συντεχνίες, αλλάζανε νομίσματα, βγάζανε εντολές πληρωμής και διενεργούσαν γενικά όλη τη χρηματική κίνηση που μεταγενέστερα πήραν οι Τράπεζες» (mikrasiatis.gr/οι-συντεχνίες-τα-ισνάφια-στην-οθωμανι/).

Όταν όμως, κατά τη δεκαετία του 1840 εισέβαλλαν οι τράπεζες και οι Οθωμανοί ανέπτυσσαν πλέον τις οικονομικές σχέσεις τους με την Ευρώπη μέσω αυτών, το επάγγελμα των σαράφηδων άρχισε σιγά-σιγά να εκλείπει.

Οι αργυραμοιβοί στην αρχαιότητα ήταν γνωστοί ως κολλυβιστές. Η συντεχνία τους όμως δεν έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης. «0 μεν γαρ κόλλυβος δόκιμον, το δε κολλυβιστής αδόκιμον»… Κόλλυβος ήταν το νόμισμα μικρής αξίας. Το κόλλυβο μεταφορικά σημαίνει το βρασμένο σιτάρι που προσφέρουμε στα μνημόσυνα (κόλλυβα).

Και στα χρόνια του Χριστού τους συναντάμε ως κολλυβιστές. Θυμόμαστε τον τρόπο με τον οποίον εκδίωξε ο Χριστός τους εμπόρους και κολλυβιστές από το Ναό: «καὶ ποιήσας φραγέλλιον ἐκ σχοινίων πάντας ἐξέβαλεν ἐκ τοῦ ἱεροῦ, τά τε πρόβατα καὶ τοὺς βόας, καὶ τῶν κολλυβιστῶν ἐξέχεε τὸ κέρμα καὶ τὰς τραπέζας ἀνέστρεψε…» (Κατά Ιωάννην Ευαγγ. Κεφ. 2,15).

Εκδίωξη εμπόρων και κολλυβιστών από το Ναό (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, 1570)

Τη φιγούρα του ενεχυροδανειστή τη συναντάμε και στην τέχνη. Αποδίδεται δε χαρακτηριστικά, π.χ.:

- Ο αιμοσταγής τοκογλύφος Σάιλοκ, στο έργο του Σαίξπηρ «Έμποροι της Βενετίας» (Ο Σάιλοκ είχε προτείνει, στο συμβόλαιο που είχε υπογράψει με τον έμπορο Αντόνιο, τον όρο ότι εάν αδυνατούσε να του ξοφλήσει το δάνειο μέσα στον ορισμένο χρόνο, αυτός (ο Σάιλοκ) θα του έπαιρνε μια λίβρα σάρκας από οποιοδήποτε μέρος του σώματός του.

- Ο Εβραίος Σολ Νάζερμαν, στην ταινία του Sidney Lumet «Ενεχυροδανειστής».

- Οι παλαιότεροι θα θυμούνται τις χαρακτηριστικές φιγούρες των ηθοποιών Δήμου Σταρένιου, Αρτέμη Μάτσα κ.α. που έπαιζαν το ρόλο του τοκογλύφου - λαδά - μαυραγορίτη - μισάνθρωπου - προδότη…

Οι αργυραμοιβοί έγιναν ποιήματα και τραγούδια. Να θυμηθούμε το ποίημα «Μαλαματένια Λόγια» του Μάνου Ελευθερίου «…και στα υπόγεια ζάρια τους αιώνες παιχνίδι παίζουν οι αργυραμοιβοί». Ή τους στίχους του Θάνου Λειβαδίτη «Πλανόδιοι αργυραμοιβοί στους δρόμους παζάρευαν τις μέρες μας…».

Από την άλλη ο νομπελίστας ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης θα αναφερθεί στους κολλυβιστάδες «Πολιτικάντηδες, καραβανάδες, ψιλικατζήδες, κολλυβιστάδες… Φτωχή Πατρίδα, στα μάγουλά σου μαχαίρια γράφουνε το γολγοθά σου…».

Επίσης ζωγράφοι αποθανάτισαν τους αργυραμοιβούς, όπως ο Φλαμανδός Μαρίνους φαν Ρέιμερσβαλε.

Ο αργυραμοιβός και η σύζυγός του (Marinus Claeszoon van Reymerswaele, 1539)

Η παρουσία των σύγχρονων τραπεζικών προϊόντων στη ζωή μας δεν εξαφάνισε τα ενεχυροδανειστήρια. Και ενώ κάποτε οι συναλλαγές με τους ενεχυροδανειστές γινόταν "εν κρυπτώ" και τα ενεχυροδανειστήρια έκρυβαν τα μυστικά τους σε ημιυπόγεια και σοφίτες, σε κακόφημους και σκοτεινούς δρόμους, τα χρόνια της οικονομικής κρίσης γιγαντώθηκαν.

Τώρα πλέον μπορούσαν - υπό ορισμένες προϋποθέσεις - να λειτουργούν με την άδεια της Αστυνομίας και να μοστράρουν μάλιστα τις επιχειρήσεις τους σε κεντρικούς δρόμους… Και όχι μόνο. Τώρα, όπως όλες οι επιχειρήσεις μπορούσαν και αυτές να διαφημίζονται από τα ΜΜΕ και μάλιστα να γίνονται και σπόνσορες τηλεοπτικών εκπομπών…

«ΑΜΕΣΑ ΜΕΤΡΗΤΑ. Μην χάνετε άλλο χρόνο! Μετατρέψτε τα κοσμήματά σας ΣΕ ΜΕΤΡΗΤΑ! ΑΓΟΡΑΖΟΥΜΕ οτιδήποτε περιέχει ΧΡΥΣΟ & ΑΣΗΜΙ. Κοσμήματα που δεν φοράτε! Κερδίστε από την υψηλότερη τιμή ΧΡΥΣΟΥ! Δεχόμαστε ενέχυρα χρυσών αντικειμένων!» είναι μερικές από τις διαφημίσεις των υπηρεσιών τους. Βέβαια δε θα μπορούσε να απουσιάζει από τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους και η απαραίτητη εχεμύθεια.

Οι σαράφηδες του Έβρου

Μια από τις πληθυσμιακές ομάδες που είχαν εγκατασταθεί στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) το 1887 ήταν οι Εβραίοι. Ασχολούνταν κυρίως με το εμπόριο, τον χρηματοπιστωτικό τομέα (σαράφηδες) και τη μεσιτεία ή ήταν εργάτες. Γνωστές οικογένειες σαράφηδων ήταν οι: Αβραάμ Χατέμ και Υιοί, Σολομών Μπρονστάιν, Α. Οχανεσιάν (alepakos.blogspot.com/2009/05/blog-post_04.html).

Στο Διδυμότειχο έχουμε επίσης Εβραίους σαράφηδες και έναν τραπεζίτη (kis.gr/files/chronika-205.pdf)

Στο Σουφλί ως σαράφηδες, αργυραμοιβούς δηλαδή, βρίσκουμε τους: Μ. Αντάτο, Μ. Μεχουλάμ (υπήρξε και εκπρόσωπος της Union de Paris), Μ. Ντανόν, Γιουσέφ Αλκαμπέ, Μωής Λόια, Εγδρέ Μποχ (kis.gr/files/xronika_244_SITE.pdf).

Τα ενεχυροδανειστήρια ξεφύτρωσαν σαν τα μανιτάρια στα χρόνια της κρίσης. Όταν οι τράπεζες έπαψαν να δανείζουν, σ΄ αυτά μπορούσες να ενεχυριάσεις, να εναποθέσεις το ενέχυρό σου για να πάρεις το αναγκαίο δάνειο. Πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν. Γιγαντώνονται όμως όταν υπάρχει κρίση, όταν υπάρχει απόγνωση…

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]